TBB Dergisi 99. Sayı

TBB Dergisi 2012 (99)

Faruk Y. TURİNAY

175

lüdür. Anayasaya gelince yüzyılların süzgecinden geçerek damıtılmış

sayısız düşüncelerin oluşturduğu, zihindeki tasarımlardan biridir

Anayasa hakkında birçok algı vardır. Bu algıları kapsayan yönüne

anayasanın zihinsel imgesi ya da kavramsal boyutu denebilir. Ana-

yasanın içeriğini, kapsamını işaretle, sözle anlatan soyut düşünceye

‘anayasa kavramı’ denmesinde sakınca yoktur.

Çağdaş hukuki düzenlerinin ezici çoğunluğu anayasayı en üst se-

viyedeki kurallar topluluğu olarak görmektedir. Anayasanın üstünlü-

ğü ilkesi zımnen yahut yazılı yöntemlerle hemen her ülkede benim-

senmektedir. O halde anayasa kuralların kuralıdır.

Anayasanın tanımlanması sorununu çözmeye çalışırken, anayasa-

nın hukuki yönünü

diğer yönlerinden ayıran yazarlara bakmak gere-

kir. Aksi halde

“hukuki bir kavram olarak anayasa”

yı diğer

“anayasa”

lardan

ayırırken, yapılan okumalar yeterince faydalı olmayabilir.

Anayasanın kavram oluşu üzerine derinlemesine düşünmek için aşağıdaki par-

ça kullanılabilir. Kavram sözcüğünün geçtiği yerlere anayasayı soyut olarak yer-

leştirmek yararlı olabilecektir. Buradaki kavram, İngilizcedeki conception veya

notion’a tekabül eden anlamdadır:

“Nesnelerin ya da olayların ortak özelliklerini kap-

layan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarım; tek bir nesnenin (bireysel kavram) ya

da bir nesneler sınıfının (genel kavram) özünü belirleyen, birbirleriyle bağlantılı nitelikle-

rin ya da özel belirtilerin (özelliklerin) bir sözcükte düşünülmüş olan birleşimi. 2. (Klasik

mantıkta) Yargı ile çıkarımın sonradan üzerinde kurulacağı en yalın, en temel öğe. (Ger-

çekte ise kavram düşüncenin bir başlangıç noktası olmayıp, düşüncenin kendisini topla-

dığı, yoğunlaştığı bir noktadır; düşüncenin bir bütüne, bir bireşime, bir birliğe dönüşmüş

biçimidir.) // Klasik mantık için kavramlar çoğunlukla nesne kavramlarıdır ama bunun

yanında ilişki ve görev kavramlarından da söz edilebilir (de, üzerine, eğer, ancak vb.). Nes-

ne kavramları: Bir nesnenin özünü, kurucu özelliklerini düşünce ile belirtip kavramaya

çalışan kavramlar. Nesne kavramları bireysel olup tek bir nesneyi (Kızılırmak) göz önün-

de bulundurabilirler, o zaman bireysel kavramlar adını alırlar. Bir nesne öbeğinin ortak

özellikleriyle ilintili olduklarında, bunlara tür kavramları denir (dere, çay, ırmak). Ortak

özellikleri olan tür kavramlarından cins kavramı kurulur; her cins kavramı yeniden daha

yukarı bir cins kavramının tür kavramı olabilir ve bu, böylece oluşan kavram piramidinin

en yukarıdaki en son cins kavramına kadar gider. Bu piramit bir kavramlar dizgesidir.

Bu dizgede boyuna daha yukarı, daha genel cins kavramına doğru yükselinir. En son cins

kavramında kavramlar dizgesi doruğuna ulaşır ve bundan kavram çözümlenmesiyle (Lat.

divisio) tersine olarak daha aşağı cinslere, türlere inilir ve sonunda artık bölünemeyen

bireylere ulaşılır.”

(Türk Dil Kurumu Felsefe Terimleri Sözlüğü

“kavram”

başlığı,

http://tdkterim.gov.tr/bts/

, erişim tarihi: 31.3.2011)

Hukuki anayasa anlayışını dile getirirken ‘hukuki kurallar topluluğu olarak

anayasa’ (constitution comme ensemble des régles juridique), ‘kural olarak

anayasa (constitution comme norme), kuralsı anayasa (constitution normative) ve

anayasanın kuralsı içeriği (lecture juridique de la constitution) gibi kavramların

kullanıldığı görülmektedir. Bkz: Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları,

Ekin Yayınları, 2010, s.101, 72 numaralı dipnot