179 / 521
Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni
178
dir. Anayasalar, kamu gücünü erklere paylaştırır; vatandaşların temel
haklarını tanır. Oysa daha ziyade siyasetin icrasını ve hareket tarzını
düzenleyen erk, yasamadır
40
. İkinci olarak anayasa, diğer kanunlara
baskın çıkar; onları gölgede bırakır. Şöyle ki, diğer bir eyalet/devlet
kanunuyla
41
çeliştiğinde ona galip gelir. Üçüncü olarak, anayasa, de-
ğiştirilmesi zorluk sayesinde diğer kanunlara nazaran daha sağlama
alınmıştır. Aslında, ilk iki özellik, üçüncüyle bağlantılıdır. Bir yasanın
genelleşmesi ve kuvvetlenmesi, onun değiştirilmesinde karışıklığa,
(süreç itibariyle) parçalanmışlığa sebep olur
42
. Karışıklığın, parçalan-
mışlığın engellenmesi için genel kanunlar hususi kanunlara oranla
daha yavaş değişikliğe tabi tutulur
43
. Anayasal istikrarın yokluğuy-
la ilgili bir fıkrası vardır:
“1992’de bir müşteri kitapevine girer. Bir Rus
anayasası ister. Kitabevi sahibi ona der ki, “çok üzgünüm, biz onu periyodik
şekilde satışa sunmuyoruz.”
Fıkranın temas ettiği istikrarsızlık içinde,
anayasanın hukuki niteliği söylenmesi pek de mümkün olan bir şey
değildir. Kavramsal boyutta, anayasal istikrarı sağlayan zorlaştırma-
lar anayasanın hukuki hüviyetini inşa etmektedir. Netice itibariyle, bir
anayasanın değiştirilmesi, bir kanun veya tüzük çıkarmaya göre daha
külfetli bir usul zincirini gerektirmektedir
44
. O halde değiştirilmesi
daha zor olan düzenleme çeşidinin hukuki değerinin daha yüksek ola-
cağı tahmin edilebilir ki bu, anayasadan başka bir şey değildir.
3. Anayasanın Kaç Tane Tanımı Olabilir?
Bir görüşe göre,
“Anayasa yargıçlar ne diyorsa odur!”
45
Anayasanın
çağdaş hukuk düzenlerindeki ‘hukuki’ konumu, II. Dünya Savaşı’ndan
sonra ülkelerde anayasa yargısının kurulmasıyla güçlenmiştir. Anaya-
sa yargısı hukukun siyasete hâkim olmasını sağlamış, anayasa hukuku
üzerindeki siyaset bilimi nüfuzunu azaltmıştır.
40
Robert Cooter, The Strategic Constitution, Princeton University Press, New Jersey,
2002, s.1
41
Cooter,
“state law”
tabirini kullanmaktadır. State, İngilizcede eyalet yerine de
kullanılabilmektedir. Dolayısıyla yazarın Amerikan örneğinde görüleceği üzere
federal kanun-eyalet kanunu ayrımını baz aldığı söylenebilir.
42
Örneğin, Amerikan Anayasasının değiştirilebilmesi için Kongrenin değişiklik
teklif etmesi, Kongrenin her iki meclisinin üçte iki çoğunluğu veya eyaletlerin üçte
ikisinin yasama organlarının kabul etmesi gerekmektedir.
43
Cooter, op.cit., The Strategic Constitution, s.1
44
Cooter, loc.cit. The Strategic Constitution
45
Barnum, The Supreme Court and American Democracy, St. Martin’s Press, 1993, s.7