181 / 521
Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni
180
kuralından değil, sadece belirli nitelikteki (anayasal) hukuk kuralla-
rından oluşur. Anayasanın hukuk kurallarından oluştuğu önermesi
şüphesiz doğru bir önermedir. Anayasa, bir din, ahlak, örf ve adet,
siyaset, ekonomi veya edebiyat belgesi değil, bir hukuk belgesidir.
Anayasanın hukuk kurallarından oluştuğunun söylenmesi doğruluğu
apaçık bir şeydir. Bunun ayrıca ispatlanmasına gerek yoktur.”
49
. Bu-
raya kadar hukuki olan, hukuki olmayandan keskin bir çizgiyle ayrıl-
mıştır. Yazar, sözünü ettiği hukuk kurallarının anayasal niteliğine ise
şu şekilde değinmektedir: Bir hukuk düzeninde binlerce, yüz binlerce
ve hatta milyonlarca hukuk kuralı vardır. Anayasa ise bunların hep-
sinden değil, bazılarından, açıkçası birkaç yüzünden oluşur. Dolayı-
sıyla bu anayasayı oluşturan birkaç yüz hukuk kuralı ile bir hukuk
düzeninde bulunan milyonlarca hukuk kuralını birbirinden ayırmak
gerekir. Anayasanın oluştuğu hukuk kuralları diğer hukuk kuralların-
dan nasıl ayrılır? Diğer bir ifadeyle anayasallığın, yani bir hukuk kura-
lının anayasa kuralı olmasının ölçüsü nedir?
50
Anayasanın mantıki ve
organik değerine temas eder hale gelen bu noktada, tartışma aşağıda
daha ayrıntılı sürdürüleceği için, yazarın sorduğu son soruya verdiği
cevabı öğrenmeden önce, soru üzerine düşünülebilir.
Anayasa dendiğinde, her şeyden önce,
bir devletin kuruluşunu,
örgütlenişini, iktidarın el değiştirmesini ve bireylerin hak ve özgürlüklerini
düzenleyen kurallar bütünü
anlaşılıyor
51
. Anayasalar, devletin biçimsel
temelleridir. Kuşkusuz, biçimselden kasıt, hukuki özelliğidir. Dış dün-
yadan hukuk ile ilgili en başta gelen algıların, dava açma, duruşma,
tanık dinlenmesi gibi usuli kurallara ilişkin oluşu tesadüf değildir.
Anayasa kavramını, anayasanın üstünlüğünü, anayasal değişik-
likleri ve 4 Ekim 1958 Fransız Anayasası’nın genel özellikleri hakkında
bilgi veren bir eğitsel siteye göre, anayasa kavramı (
la notion de consti-
tution
), çağdaş siyasi düzenlerin tamamının işleyişinin temelini oluştu-
rur
52
. Bu şu demektir ki, anayasa kavramının ne olduğu anlaşılmadan,
yetkiye dayanarak hiçbir hukuk kuralı da ihdas edilemez. O halde hukuk kuralı ile
anayasa birbiriyle tanımlanan kavramlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılagelen
tanımlar matematiksel bir dille, aksiyom olarak da değerlendirilebilir.
49
Gözler, Loc.cit. s.47
50
Loc.cit., s.49
51
Teziç, op.cit., s.142
52
Maxicours web site, (
“La Notion de constitution est a la base du fonctionnement de tous
les regimes politiques contemporains”
),
http://www.maxicours.com/soutien-scolai-