185 / 521
Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni
184
4. Mahkemelerin Dünyasında Kavramsal Boyut
Dünya genelinde anayasaların üstünlüğü ilkesinin tabii bir so-
nucu olarak, anayasal yargı makamlarının resmi isimleri, anayasanın
hukuki kavramsal boyutunun aydınlatılmasına katkı verebilecektir.
Kavram-kurum ilişkisini incelemek yararlı olabilecektir. Türkiye’de
Anayasa Mahkemesi adını taşıyan bu makam, ABD’de
Supreme Court
olarak anılmaktadır;
court
’un adli anlamı göz önünde tutulursa yine
‘mahkeme’ sıfatı taşıdığı söylenebilir. Almanya’da bu işlevi
Bundes-
verfassungsgericht
görmektedir. Almancada
gericht
mahkeme demek
olduğundan Almanya’daki anayasal makamın da taşıdığı yargısal iş-
levin adına yansıdığını söylemek mümkündür. Fransa isimlendirme
konusunda farklı yol tutturmuştur:
Conceil Constitutionnel
.
Conceil
ku-
rul, konsey olarak çevrildiğinde Anayasal Kurul gibi bir ad ortaya çık-
maktadır ki, bu yargısal bir işlevden çok danışma ya da icra görevini
çağrıştırmaktadır. Fakat Kurul’un yapısı ve görevleri incelendiğinde
işlevinin yargısal olduğundan şüphelenmek için bir nedene rastlamak
güç olmaktadır. Adli ve idari yargının üzerinde yer aldığı belirtilen bir
makam bir de hukuktaki anlamıyla ‘hüküm’lere etki edecek kararlar
verebilmektedir
60
. Yine de, hukuki anlamda anayasayı üstün noktaya
taşıyan bir düzende en üst anayasal kurulun mahkeme olarak adlandı-
rılması sıra-dışı olarak değerlendirilebilir. İspanya’ya gelince,
Tribunal
Supremo de España
’nın anayasal yargı denetimi yaptığı
61
,
tribunal
söz-
cüğünün de ‘mahkeme’ anlamına geldiğini belirtmek gerekir. Anaya-
sal yargı makamlarını ‘mahkeme’ olarak nitelendiren ülkeler kuralla-
rın kuralı olması yönüyle anayasa kavramını somutlaştırmış, günlük
hayatın içine sokmuştur.
Anayasa mahkemelerinin verdikleri kararlar kimi zaman siyasi
oldukları gerekçesiyle, anayasa hükümlerinin, dolayısıyla anayasanın
tüzel varlığının hukuki olup olmadığının sorgulanması suretiyle eleş-
tirilmesi nadir rastlanan bir durum değildir. Buna karşılık pek çok söz
söylenebilir. En azından anayasanın kavramsal yönünü tehdit edebi-
60
Conceil Constitutionnel Site Officiel, Présentation Générale,
http://www.conse-il-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/le-conseil-constitutionnel/
presentation-generale/presentation-generale.206.html, erişim tarihi: 7.6.2011
61
LLRX Web Site, Law and Technology Resources for Legal Professionals, A Guide
to the Spanish Legal System,
http://www.llrx.com/features/spain.htm#court,erişim tarihi: 7.6.2011