TBB Dergisi 99. Sayı

Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni

182

Abbott Lawrence Lowell

, İngiltere’yi, esnekliğin en ileri derecesinde

olduğundan, katılığın son noktası olan Amerika Birleşik Devletleri’nin

tam zıddı tarafa yerleştirmektedir. İngiltere’de

“hiçbir kanun “anayasal-

anayasal değil” şeklinde ayrılmaz; bütün kanunlar meclis tarafından değişti-

rilebilir.”

. Lowell ayrıca, İngiltere’nin yazılı olmayan anayasal teamül

kurallarına (

constitutional conventions

) riayet hususunda, esrarengiz

bir şekilde vicdanlı ve titiz olduğunu belirtmektedir

. İngiltere’deki

bu tavırda anayasa kurallarına uyma ile hukuka riayet örtüşmüştür.

Kavramsal olarak da, anayasanın hukuki yönü, ‘esnekliğin en ileri de-

recesinde’ ve yazısız olmasına rağmen, İngiltere örneğinde, olanca çıp-

laklığıyla görünmektedir.

Vivien Hart, uzun süre Harvard Üniversitesi rektörlüğü görevini

yapan yazarın, Amerikan Anayasası’nın çifte işlevi olduğundan bah-

setmektedir. Birincisi, (Amerikan) anayasa(sı), müesseseleri ve hükü-

met biçimini, kamu alanındaki siyaseti etkileyecek siyasal düzeni ku-

rar. Kuvvetler ayrılığını esas alan anayasal çerçeve dâhilinde; federal

yönetimin, siyasal partilerin, mahkemelerin, idari kurumların gelişi-

mi, hepsi, düşük ücret gibi toplumsal politikaların önü açar ve geniş-

letir. İkinci olarak, Amerikan Anayasası, kamu yararının tanımlanma-

sı uğraşında hükümetin neler yapabileceğini, hakların güvencelerini

ayrıntılarıyla ortaya koyar. Devlet, toplum ve bireysel alan arasındaki

ilişkilerin reçetesini yazar

. Her ne kadar ilki, diğerine göre daha belir-

gin olsa da, gerek siyasal düzenin bağlayıcı kurallarını ihdas ederken,

gerekse bireysel alanı mümkün olduğunca serbest bırakmaya eğilimli

ruhuyla

bir yaklaşım tarzını deruhte ederken, anayasanın

‘usulî’

rengi-

ni gözler önüne sermektedir.

Bir görüşe göre, anayasanın birden fazla anlamı vardır; bunlardan

ilki anayasanın bir ülkedeki üstün hukuk gücüne sahip olan metni ol-

duğunu ikincisi ise bir ülkede belli bir andaki fiili devlet düzenini, ya-

şayan anayasa olduğunu, dolayısıyla resmi anayasaya ek olarak diğer

Hart, loc.cit., Bound by Our Constitution: Women, Workers, And Minimum

Wage, s.4

Hart, loc.cit., Bound by Our Constitution: Women, Workers, And Minimum

Wage, s.4, s.5; Hart, aynı eserin 6. sayfası ve devamında

“Hukuk, Siyaset ve Top-

lum”

başlığı altında asıl konusunun anayasal süreç boyutunu incelemektedir. Ki-

tabın genelinde cinsiyetler arası eşitsizlik gibi oldukça özel konular bağlamında

İngiliz ve Amerikan hukuki düzenleri karşılaştırılarak ele alınmaktadır: bkz: Hart,

loc.cit. s.6-223