TBB Dergisi 99. Sayı

Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni

186

olan bir kuvveti sınırlandırmak üzere milletlerin giriştiği manasız teşebbüs-

lerdir. Eğer anayasa kanunlardan üstün ise, ki üstündür, Meclis alelade bir

kanun ile anayasayı değiştiremiyorsa, bu halde anayasaya aykırı kanunların

mahkemelerce tatbik edilmesi mümkün değildir.”

Anayasanın hukuki sta-

tüsünü bu denli gözler önüne seren bir başka karara erişmek güçtür.

Hukuk devleti ile anayasanın hukukiliği birlikte düşünüldüğünde

hiçbir resmi makamın kendisine anayasal olarak tanınmayan bir yetki-

ye sahip olmadığı, dolayısıyla bununla ilgili bir sorun ortaya çıktığın-

da hukuk yoluyla çözüm bulunacağı akla gelmektedir. Ancak hukuk

devleti ilkesinin hukuki bir ilke olmaktan çok siyasal bir ideal olduğu-

nu düşünen yazarlar da yok değildir

Yine, soyut olarak hukuk hakkında beyin fırtınası yapıldığında

şunlar ortaya çıkabilir: hukuk ve anayasa ‘yaratılan şey’dir, bu yüz-

den edilgendir, ‘gücün eseri’dir, asli kurucu iktidar da bu doğrultuda

hukuk-dışıdır, hukuk-üstüdür; anayasa yargısı varsa yargıçlar negatif

anayasa koyuculuk yetkisine sahip sayılır... Yargıçlar kendilerini hu-

kuku bulan değil hukuku yaratan olarak görebilir

. Pasif olan şeyin

aynı zamanda bağlayıcı, zorlayıcı güce sahip olması bir çelişki ya da

bir paradoks da olabilir. Anayasa, hem ‘konulan kural’dır, hem siyasal

iktidarı kullananlar dâhil herkesi, en güçlü olanları dahi, bağlar.

Anayasanın hukuki durumunu teyit eden beyanlardan biri, Ame-

rika Birleşik Devletleri anayasasının hazırlayıcılarından, alışılmış

deyimiyle bir kurucu baba ve ülkenin ilk hazine bakanı Alexander

Hamilton’a aittir. Hamilton, iki kişiyle birlikte kaleme aldığı Federalist

Papers’ın yargı erkine ilişkin olan bölümün ilk maddede (madde 78)

şöyle demektedir:

“Burada apaçık ilkelere bağlı bir durumun olduğu söy-

lenemez: yasama erkini kullananlar anayasaya aykırı bir karar verdiklerinde;

geçersizdir. Bunu reddetmek vekilin asıldan, müstahdemin efendisinden, hal-

kı temsil edenlerin halkın bizatihi kendisinden üstün olduğu anlamına gelir.

Mahkemeleri, halk ile meclis arasında, ikincisinin (meclisin) kendisine verilen

yetki sınırları dahilinde tutan bir ara müessese olarak tasarlandığını düşün-

University of Missouri-Kansas City School of Law web site,

edu/faculty/projects/ftrials/conlaw/marbury.html, erişim tarihi: 6.6.2011

Erdoğan, op.cit., Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, 2010, s.21

Sartori, Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, Çeviren: T. Karamustafaoğlu-M.

Turhan, Türk Demokrasi Vakfı Yayınları, s.334