TBB Dergisi 99. Sayı

186 / 521

TBB Dergisi 2012 (99) Faruk Y. TURİNAY 185
lecek durumda olup olmamasıyla ilgili olarak şunu söylemek gerekir:
Hukuku hukuk yapan özelliğin bağlayıcılık olması ve mahkemelerin
yaptığı yorumun siyasi içerikle doldurulması halinde dahi bağlayıcı-
lığın değişmemesinden ötürü kararın hukuki olup olmadığından kuş-
ku duymak pek de isabetli olmayabilir. Amerikan Yüksek Mahkemesi
yargıçlarından Brennan’ın deyimiyle, “Anayasanın dehası, artık yaşan-
mayan geçmiş bir dünyada sahip olduğu sabit anlamlara değil, onun büyük il-
kelerinin mevcut sorunlar ve ihtiyaçlarla başa çıkacak şekilde uyarlanabilirlik
gücüne dayanır.”62 O halde anayasanın gerektiğinde yargıçların şöyle
veya böyle yorumlarıyla yaşayan düzenin şartlarına uyarlanmasının,
onun hukuki niteliğini zayıflatmayacağı söylenebilir.
Bir işlem bir yargı makamınca yargılanabiliyorsa, gerektiğinde de-
ğiştirilebiliyor, geri alınabiliyor, iptal edilebiliyorsa o işlemin hukuki
olma ihtimali daha güçlüdür. Bu bakımdan Dr. Bonham davası kırılma
noktalarından birini teşkil etmektedir. İngiltere’deki Court of Common
Pleas 1610 yılında Sir Edward Coke tarafından yazılan bir kararla yü-
rütme ve yasamayla ilgili bir resmi işlemin bir mahkeme tarafından
iptal edilebilmesi yolunu açan tarihi bir karar vermiştir 63. Cambrid-
ge Üniversitesi mezunu Dr. Bonham, çalışma ruhsatıyla ilgili olarak
uygulanan işlemler neticesinde tutuklanmış, durum yukarıda adı ge-
çen İngiliz mahkemesine intikal etmiş, mahkeme kendini yasama or-
ganının işlemini iptal etmeye yetkili görmüştür64. Amerikan Yüksek
Mahkemesi’nin Marbury v. Madison kararı da aynı yöndedir. Bu ka-
rarda Yüksek Mahkeme başkanı Marshall, hukuki ve mantıki gerekçe-
lerle ABD Anayasası’nı ve onun şahsında kavramsal olarak anayasa’yı
güçlü bir konuma çıkarmıştır. Marshall’ın gösterdiği gerekçe yer ver-
meye değerdir: “Anayasa ya alelade kanunlar gibi değiştirilemeyen üstün
bir kanundur yahut da yasama kuvvetinin dilediği zaman değiştirebileceği,
alelade kanunlarla aynı seviyede bir tasarruftur. Bu şıklardan birincisi doğru
ise yasama organının anayasaya aykırı olan tasarrufları kanun değildir. İkinci
şık doğru ise yazılı anayasalar, mahiyeti itibariyle sınırlandırılması imkânsız
62 W.J. Brennan, “My Life on the Court”, E.J. Rosenkranz & B. Schwatz, Reason and
Passion: Justice Brennan’s Enduring Influence, Newyork, W.W. Norton&Company,
1997, s.18’den aktaran Aktaran Arslan, Anayasa Teorisi, Seçkin yayınları, 2008, s.75
63 Law Library –American Law and Legal Information,
ges/6484/English-Law-DR-BONHAM-S-CASE.html erişim tarihi: 6.6.2011
64 Loc.cit.
html, erişim tarihi: 6.6.2011