TBB Dergisi 99. Sayı

Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni

190

makta yarar olabilir. Bu kurama göre, yorumlanan unsur, kural de-

ğildir; kuralın lafzıdır. Mesela, 1982 Anayasası’nın 1. maddesindeki

“Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir”

kural değil, kuralın metni, söze dö-

külmüş halidir. Takdir edilir ki, bütün metinler gibi hukuki metinler

de pek çok anlam taşıyabilir. Yorum, işte bu pek çok anlam arasından

birinin yeğlenmesidir. Kuralın lafzı kendiliğinden yorumlanamayaca-

ğına göre, söz konusu yorumu birisi yapacaktır. Bu ‘birisi’ tercihini

yaparken genellikle özgür olacaktır. Bu noktada şu iddia edilebilir:

Yorumcu genel-geçer mantık ilkeleriyle bağlı olmalıdır. Gai, lafzi, tarihsel

veya sistematik yorum yöntemlerinden faydalanmak durumundadır.

Hemen

belirtmek gerekir ki, bu iddia hukuki dayanaktan mahrumdur. Zira

yorumcuyu gerek hukuken gerekse fiilen bağlayan bir şart ya da kural

mevcut değildir. O halde kural, konumuz bağlamında da anayasa, yo-

rumcu nasıl yorumlarsa odur. Bu da şu manaya gelir ki, hakiki kanun

koyucu yorumcudur. Yukarıda Sartori’ye atıfta bulunularak belirtil-

diği üzere, yorumcu olan yargıç, kanun koyma yetkisini bu kurama

istinaden kendisinde görebilecektir, görmektedir.

Hukuki anayasa anlayışının realist yorum kuramına neden muha-

lif olduğu meselesine dönülecek olursa, bağlayıcılık hususunun ayrım

noktalarından olduğunu hemen tespit etmek mümkündür. Realist yo-

rum kuramı, bir bağlayıcılığın olduğunu kabul etmekle birlikte, bağ-

layıcı kişi ya da merciin her zaman kuralda (mevzumuz gereği ana-

yasada) belirtilen kişi ya da mercii olmayabileceğini öngörmektedir.

Oysa hukuki anayasa anlayışında, anayasa belirtilen organ ve herkes,

kuralla bağlıdır ve yüksek ihtimalle ilgili anayasa kuralı anayasaya

sadakatle yorumlanacaktır. İşte bu noktada hukuki anayasa anlayışı

realist yorum kuramından uzaklaşır. Diğer yandan bu kuramlar birbi-

rinin tam zıddı da değildir.

Hukuki anayasa anlayışının asıl karşıtı, mekanist anayasa anla-

yışıdır

. Buna göre, anayasa devlet içinde siyasi iktidarın şekillendi-

rilmesidir. Bu şekillendirme içinde anayasal organlar gerçek (hukuki)

ler, Realist Yorum Teorisi ve Mekanist Anayasa Anlayışı, Anayasa Yargısı Dergisi,

Anayasa Mahkemesi Yayınları, 1998, cilt 15, s.207-249. Teorinin kurucularından

en bilineni Hans Kelsen’dir. Yazar, bu kuramını

“Saf Hukuk Kuramı”

adlı eserinde

ortaya koymuştur.

Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, op.cit. s.101