190 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Faruk Y. TURİNAY
189
Bir ülkede anayasanın varlığından söz edebilmek için anayasal
kuralların yazılı olması, tek bir metinde mi toplanması ve aynı huku-
ki değere mi sahip olması gerekir? Eğer öyleyse günümüz İsrail’inde
anayasa yok mudur? Yeni Zelanda bir anayasaya sahip değil midir?
İşte bu tarz soruların tamamı, anayasadan bahsedildiğinde insan zih-
ninde oluşan alacakaranlıkta bir meşale gibi yol gösterici olabilecektir.
C. HUKUKİLİĞİN GÖSTERGESİ: ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ
Anayasaya sahip olan her devlet açıkça veya zımnen anayasa-
nın üstünlüğü ilkesini kabul ederler. İlkenin iki anlamı olduğu iddia
edilmektedir. Anayasanın üstünlüğünün birinci anlamı, bütün kamu
idarelerinin işlem ve eylemlerinde anayasal kurallara uymak zorunda
oluşudur
73
. Anayasanın dışında/üzerinde yetki dağıtan bir düzenle-
me yoktur. Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin hukuki varlıkları
anayasada, tabir yerindeyse, erimiştir. Anayasanın olmadığı yerde
hukuken bir devletin olduğundan söz etmek mümkün değildir. Ana-
yasanın bağlayıcılığı ilkesinin ilgilendirdiği taraf devlet ve resmi yet-
kiler kullanan organlardır. Kamu etkinlikleri anayasanın uygulanması
da demektir. Bununla beraber anayasanın üstün oluşu tabiatı gereği
vatandaşları doğrudan alakadar etmez. Anayasanın üstünlüğünün di-
ğer anlamına gelince, o, anayasanın bütün hukuki işlemler arasında
en üstün düzenleyici işlem oluşudur. Normatif üstünlük de denilen
bu yorum bağlamında, yazarın deyişiyle
“hukuk normları hiyerarşisinde
anayasa en üst kademede yer aldığı için kanunların ve diğer hukuki işlemlerin
anayasaya uygun olması gerekir. Kamu makamlarının anayasa dışında asli
yetkili kaynakları bulunmadığı için, anayasaya aykırı işlemler teorik olarak
geçersizdir. Bununla beraber bu tür işlemlerin geçersizliğinin hukuken tespit
edilmesine de en azından pratik nedenlerle ihtiyaç vardır.”
74
Anayasanın hukuki yönünü ele alırken kamu erklerini bağlayan
kuralların varlığını iddia eden hukuki anayasa anlayışının tam zıddı
olmasa da muhalifi olan bir kurama, realist yorum kuramına
75
göz at-
73
Erdoğan, op.cit., s.81
74
Erdoğan, loc.cit., s.83
75
Bkz: Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Yayınları, 2010, s.100; Göz-