TBB Dergisi 99. Sayı

TBB Dergisi 2012 (99)

Faruk Y. TURİNAY

191

anlamda yükümlülükler altında değildir. Bu organların tabi olduğu

şey, olsa olsa zorlamalar’dır

. Anayasal organların davranışları bağ-

layıcı hukuk kurallarının uygulanması veya ihlali olarak değil, içinde

anayasal düzenlemelerin ve karşılıklı ilişkilerin yer aldığı bir aygıtın

(mekanizma) ürünü olarak telakki edilir. Sorun, kamu makamının yet-

kili olup olmama meselesi değil, neyi yapmasının mümkün olduğu

sorunudur

. Bu aşamada realist yorum kuramını göz önünde bulun-

duran bir tetkike ihtiyaç oluşmuştur.

Mekanist anlayış açısından, yorum yetkisine sahip organın yo-

rumlarının, bu organın iş ortağı konumundaki diğer organların tepkisi

ile dengeleneceği iddia edilebilir. Yorum yapan yetki organ yapacağı

yorumun her halükarda geçerli olduğunu varsayarak tamamen keyfi

şekilde yorum yapma imkânı bulamayacaktır. Yorumu yaparken sade-

ce hukuki değil fiili şartları da nazarı itibara almak, diğer organlarda

yorumun yol açacağı tepkileri hesaba katmak durumunda kalacak-

tır. Çelişkili veya kimilerince kabul edilemez yorumlar yaparsa diğer

organların tepkisini çekeceği söylenebilecektir. Bunların neticesinde,

aşamalı şekilde, yorumu yapan anayasal makamın yetkilerinde bir kı-

sılma meydana gelebilir

. Kuşkusuz söz konusu kısılma hukuki değil

fiili nedenlerle gerçekleşecektir. Mesela, İngiltere’de Kraliçe’nin Lord-

lar ve Avam Kamarası’nın ihdas ettiği bir kanunu geri çevirmesine ül-

kedeki ‘hukuki anlamda anayasa’ bakımından bir engel yoktur. Fakat

İngiltere’de Kraliçe’nin imza için saraya gönderilen bir kanunu veto

ettiği yüzyıllardır görülmemektedir

. Bu tavrın sebebi hukuki olma-

dığına göre siyasi olmalıdır. Daha açık bir deyişle, Kraliçe, kanunları

Michel Troper, La Constitution et ses représentations sous la Ve République, Pou-

voirs, n 4, 1978, s.62’den aktaran Gözler, loc.cit.; yazar bahiste geçen ‘yükümlülük’

terimini Fransızcadaki ‘obligations’, ‘zorlamalar’ı ise ‘contraintes’ terimleriyle

eşleştirmektedir. ‘Obligation’ İngilizcede de hukuki anlamda ifası zorunlu olan

edim, ‘borç’ demektir. Nitekim bu dilde

Borçlar Hukuku

nu ifade etmek için

Law of

Obligations

terimi kullanılır.

Troper, Le Probléme de l’interpretation et la théorie de la supralégalité, Recueil

d’etudes en hommage a Charles Eisenmann, Editions Cujas, 1975, s.150’den

aktaran Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, op.cit. s.101

Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, op.cit. s.101

En son 1707 tarihinde Kraliçe Anne, Scotch Militia Kanununu onaylamaktan

kaçınmıştır. S.B. Chrimes, English Constitutional History, Oxford University Press,

1953, s.13’ten aktaran Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, op.cit., s.53