193 / 521
Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni
192
veto yetkisini kullanmamaktadır
81
; çünkü parlamentonun tepkisinden
ve siyasi kuvvetinden çekinmektedir. Kolayca anlaşılacağı gibi, meka-
nist anayasa anlayışı, siyasi dengeleri dikkate alan anayasal organların
mümkün olan her türlü işlemi, anayasaya aykırı olup olmadığına bak-
maksızın, yapabileceğini de öngörmektedir. Pekâlâ, mekanist anlayış
ışığında ‘hukuki anlamda anayasa’ nereye oturmaktadır? Hemen altını
çizmek lazımdır ki, anayasanın üstünlüğü, burada, ihlal edilen/edile-
bilen bir şey değildir. O yüzden söz konusu yaklaşımla çelişmez. Ne
var ki, anayasal organların siyasal dengeleri gözeterek yetkilerini kul-
lanırken anayasadaki hukuk kurallarını çiğneyebildiği söylenemese de
intra constitutionem
biçimde her makamın yetkilerini aşmadığı; üstelik
bazı yetkilerini kullanmaktan dahi imtina ettiği görülebilecektir.
D. FEDERALİZM İLE HUKUKİ ANLAMDA ANAYASA İLİŞKİSİ
1. Genel Olarak
Federasyon, uluslararası kişiliği haiz merkezi bir devlet (ki bu fe-
deral devletin ta kendisidir) ile uluslararası kişiliği haiz olmayan böl-
gesel devletlerin (bunlar da federe devletlerdir) aralarında teminatlı
bir yetki paylaşımı yapmak suretiyle oluşturdukları devlet topluluğu-
dur
82
. Bir devlet biçimi olarak federal idarenin olmazsa olmazlarına
bakıldığında, anayasanın hukuki yanıyla kaçınılmaz bağlantısını fark
etmemek hemen hemen imkânsız gibidir. Nitekim Erdoğan’ın deyi-
miyle,
“federalizm başlangıçta anayasal devleti gerçekleştirmenin yolu ola-
rak görülüyordu. Bunun temel nedeni federal devletin devlet iktidarını dikey
olarak dağıtmak suretiyle merkezde aşırı güç toplanmasını önlemeye elverişli
niteliğidir.”
İlk tahlilde anayasanın siyasi yönüne dairmiş gibi duran
federalizm-anayasa bağlantısı, aslında federal devletin zorunlu unsur-
larına bakıldığında kendiliğinden hukuki renge bürünecektir. Federal
81
De Smith& Brazier, Constitutional and Administrative, ve Law, Penguin Books,
1989, s.29’da, Albert Venn Dicey, Introduction to Study of the Law of the Constituti-
on, 1959, s.417-422’den aktarılarak belirtilmektedir. (internetten erişim:
www.cons-titution.org/cmt/avd/law_con.htm, erişim tarihi: 10.8.2011) İlk belirtilen kaynakta
başka örnekler de vardır. İlave etmek gerekir ki, İngiltere’de bu tarz hukuki değer
taşıyan siyasi/anayasal geleneklere ‘constitutional conventions’ denmektedir.
82
Gözler, op.cit., s.193