206 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Faruk Y. TURİNAY
205
olmayan maddi bir anayasaya benzeterek, mevzubahis anayasanın tea-
mül niteliğinde ve kendini zımnen ifade eden bir anayasa olduğunu be-
lirtmişlerdir. Ancak, uluslararası toplumun şekli anlamda bir anayasaya
sahip olmaması, onun temel kurallar şeklinde bir anayasa hukukuna sa-
hip olmasını engellemez. Bu anlamda bazı yazarlar, uluslararası toplu-
mun teamül niteliğinde anayasasını oluşturan ve büyük bir bölümünün
Birleşmiş Milletler Şözleşmesi’nde hukuki varlık kazandırılan anayasal
ilkelerin bulunduğunu belirtmektedir. Gerçekten de, bir temel kuralın
“anayasal”
bir kural olarak nitelenebilmesi için, bir yandan maddi ola-
rak anayasa kuralı niteliği arzetmesi, diğer yandan da bağlayıcı olması
gerektiği düşünüldüğünde, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi bu iki şartı
“evrensel düzeyde”
yerine getiren tek antlaşma niteliği tebarüz eder. Zira
Birleşmiş Milletler Sözleşmesi evrensel niteliğiyle günümüzde evrensel
örgüt nitelemesine hak kazandığı gibi, maddi olarak anayasal hükümler
de içermektedir. Birleşmiş Milletler’in amaçlarının ve ilkelerini tanımla-
yan 1. ve 2. maddeleri bu tür hükümler oluşturduğu gibi, Sözleşmenin
103. maddesi gereğince, Sözleşme, diğer uluslararası antlaşmalar karşı-
sında üstün bir değeri haizdir
121
.
2. Ulus-üstü Yapıya Doğru Anayasa
Anayasanın devletin temel kaidesi oluşu, birden fazla egemen
devletin tek bir anayasaya tabi hale getirilmesi süreciyle birlikte dü-
şünüldüğünde oldukça tuhaf bir durum ortaya çıkmaktadır. Anayasa
egemenliği tanımlama kudretine sahip yegâne belge olarak kabul edil-
mektedir. Bir ülkeler topluluğu, hepsinde geçerli ve bağlayıcı olacak
bir anayasa yaratmak isterlerse, anayasayı yeniden tasvir etme ihtiyacı
doğacaktır. Böyle düşüncelerin ortaya çıkmasının sebebi, kolaylıkla
tahmin edilebileceği gibi, Avrupa Birliği için hazırlanan anayasadır. 15
Aralık 2001’de Laeken Zirvesi’nde alınan karar doğrultusunda bir Ku-
rultay oluşturulmuştur. Bu Kurultay’a üye ülke temsilcileri, Avrupa
Parlamentosu üyeleri, ulusal parlamento üyeleri, AB Komisyonu tem-
silcileri iştirak etmiştir
122
. Kurultay, Avrupa Birliği Anayasa Taslağı’nı
121
Göçer, loc..cit.,
“Uluslararası Hukuk ve Uluslararası Anayasa Kavramı”
, s. 9; Genel
olarak uluslararası antlaşmaların anayasal nitelikleri hakkında bir inceleme için
bkz: Göçer, loc..cit.,
“Uluslararası Hukuk ve Uluslararası Anayasa Kavramı”
, s.13-15
122
Bozkurt/Özcan/Köktaş, Avrupa Birliği Hukuku, Ankara, Asil Yayın Dağıtım,
2004, s.54-55