211 / 521
Kuralların Kuralı: Anayasanın Hukuki Boyutunun Evrensel Serüveni
210
nın bir
“dünya anayasası”
olup olmadığını anayasal açıdan inceleyen,
Sandra Szuret’nin kaleme aldığı
“La Charte des Nations Unies Constitu-
tion Mondiale?”
adlı bir çalışmanın varlığından söz etmektedir
134
. İnsan
haklarının uluslararası hale gelmesinin anayasa açısından kimi zaman
açık olarak, bazen örtülü ve dolaylı bir şekilde ulusal-üstü düzeyde
bir gelişme olarak görülebileceğini söyleyen yazar, bu sürecin Hukuk
Yoluyla Demokrasi ya da bilinen adıyla Venedik Komisyonu’nun Orta
ve Doğu Avrupa devletleri tarafından referans kaynağı sayılmasıyla
devam ettiğini ileri sürmektedir
135
.
3. Anayasa-üstü Kural, Anayasa-üstü Hukuk
Devlet-Ulus(asli kurucu iktidar)-Anayasa üçgeni Avrupa Bir-
liği’nde anayasa problematiğine cevap oluşturmamaktır. Zaten anaya-
sa da artık Burdeau’nun ifade ettiği gibi sadece bir fikir değil, siyasal,
toplumsal, kurumsal, yaşamı bir hukuk korsesi içine alan, hak ve öz-
gürlükleri pozitif hukuk çerçevesinde koruyarak sürekli değişim içeren
dinamik bir yapıdır. Avrupa’da ortak bir anayasa hukukunun ortaya
çıktığı görülüyor. Bu olgunun esas nedeni, Avrupa anayasalarının te-
mel hak ve özgürlükleri benzer şekilde ifade etmeleri ve koruma altına
almaları dışında, yargıçların hak ve özgürlüklerin yorumunu benzer
şekilde yapmalarıdır. Ulusal-üstü alanda ise, bu ortak anayasa kültü-
rü farklı hukuk sistemlerinde farklı ilkeler bütününden oluşmakla bir-
likte, Avrupa alanında bu ortak birikim birleştirici bir özellik olarak
paylaşılan değerlerden ve farklılıklara saygı ilkelerinden oluşmaktadır.
Dolayısıyla burada söz konusu olan ulusal olmayan, anayasal bir Av-
rupa kimliğidir. Avrupa kimliği ise ulus kimliği gibi birleştirici değil,
ancak ortak anayasa kültürü doğrultusunda uyumlaştırıcıdır. Bu olgu,
Avrupa’da anayasal yurtseverlik (
patriotisme constitutionnel
) kavramıy-
la ifade edilmektedir. Bu kavram çerçevesinde siyasal birliğin, ulusal
değil, rasyonel bir unsur üzerine kurulduğu dile getirilmektedir
136
. Bu
tespit, harika bir şekilde, ulus-üstü anayasayı, çağdaş ve bilinen ana-
yasanın geçmişine götürmekte; krallıklar-imparatorluklar döneminden
akılcı bir yöntemle anayasal düzenlere geçişi hatırlatmaktadır.
134
“La Charte des Nations Unies Constitution Mondiale?”
adlı başka bir çalışma daha
vardır: Régis Chemain, Alain Pellet, Collectif, Editions A. Pedone (1 février 2006)
Cahiers internationaux, 237 pages
135
Kaboğlu, op.cit., s.11
136
Loc.cit., s.98