97 / 521
Ulusararası Ticaret Anlaşmalarının Sosyal Hükümleri
96
Anlaşma’nın 3. maddesi çerçevesinde, taraf devletler iş hukuku-
na uyulmasını ve etkin bir biçimde uygulanmasını sağlamakla yü-
kümlüdürler. Anlaşmanın 49/1. maddesi uyarınca
“iş yasaları”
terimi,
Ek:1’de onbir madde halinde sayma yoluyla belirtilen çalışma ilkele-
riyle doğrudan ilişkili yasa, tüzük ve yönetmeliklerle, ilgili mevzuat
hükümlerini ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Çalışma ilkeleri, her
taraf devletin iç hukukuna tâbi olan rehber ilkelerdir; iç hukuk mev-
zuatları için ortak asgari norm oluşturmamaktadır. Çalışma ilkeleri,
NAFTA’ya taraf üç ülkede, çalışanların hak ve çıkarlarının korunma-
sını öngören yasa, yönetmelik ve uygulamalarıyla geliştirmeleri öngö-
rülen ilkeleri gösterir.
97
Bunlar; (1)Örgütlenme özgürlüğü ve sendika
hakkının korunması;
98
(2)Toplu pazarlık hakkı;
99
(3)Grev hakkı;
100
(4)
Zorla çalıştırmanın yasaklanması;
101
(5) Çocuk ve genç işçilerin korun-
ması;
102
(6)Asgari çalışma standartları;
103
(7)Irk, din, yaş ve taraf dev-
letlerin iç hukukunda belirlenen diğer sebeplerle dayalı ayrımcılığın
ortadan kaldırılması;
104
(8)Kadınlar ve erkekler için eşit ücret;
105
(9) İş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi;
106
(10) İş kazası ve meslek
hastalığı tazminatları;
107
(11)Göçmen işçilerin korunmasıdır.
108
97
Blanpain, s.203.
98
(1) İşçilerin çıkarlarını savunmak ve geliştirmek üzere serbestçe ve herhangi bir
engel olmaksızın kendi seçtikleri örgütleri kurma ve bunlara katılma haklarının
korunması.
99
(2) Örgütlü işçilerin iş ilişkisinin hüküm ve koşullarıyla ilgili konularda serbestçe
toplu pazarlık yapma haklarının korunması.
100
(3) İşçilerin toplu çıkarlarını savunmaları için grev haklarının korunması.
101
(4) Zorunlu askerlik hizmeti, yurttaşlık yükümlülükleri, özel amaçlarla olmamak
kaydıyla hükümlülerin çalıştırılması ve olağanüstü durumlarda görülmesi mec-
bur tutulan işler gibi taraf devletlerce genel olarak uygun görülen zorunlu çalış-
malar hariç olmak üzere; her şekilde zorla ya da zorunlu çalıştırmanın yasaklan-
ması ve kaldırılması.
102
(5) Çocuk ve gençlerin eğitimi ve güvenliği de dâhil olmak üzere fiziksel, zihinsel
ve ahlâki bakımdan tam olarak gelişmelerini tehdit eden etmenler dikkate alına-
rak çalıştırılmalarına kısıtlamalar konulması.
103
(6) Toplu sözleşme kapsamı dışında olanları da içerecek şekilde ücretliler için as-
gari ücret, fazla çalışma ücreti gibi asgari çalışma standartlarının tespit edilmesi.
104
(7) İş ve mesleğin gerektirdiği vasıflar, emeklilik yaşına ilişkin kural ve uygulama-
larla ayrımcılığa maruz kalan belirli gruplar için öngörülen özel yardım ve korun-
ma önlemlerine ilişkin belirli istisnalarla, istihdamda ırk din, yaş, cinsiyet ya da
diğer sebeplere dayalı ayrımcılığın kaldırılması.
105
(8) Aynı işyerinde eşit iş için eşit ücret ilkesinin uygulanması; kadınlar ve erkekler
için eşit ücret.
106
(9) İş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerini en aza indirecek standartların
öngörülmesi ve uygulanması.
107
(10) İşçilerin ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerin, görülen işle bağlantılı ya
da işin görüldüğü sırada ortaya çıkan iş kazası, yaralanma veya ölüm halinde
edim ve yardımlardan yararlanmalarını sağlayan bir sistemin kurulması.
108
(11) Taraf ülkelerde bulunan göçmen işçilere, çalışma koşullarında vatandaşlarla