TBB Dergisi 100. Sayı

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi

180

medeni usul hukukuna da dâhil edilmiş ve tarafların dürüstlük kura-

lına uygun davranma zorunlulukları açıkça düzenlenmiştir. Madde

gerekçesinde, dürüstlük kuralına aykırı olması halinde işlemin hu-

kuki sonuç doğurmasının mahkemece önleneceği ifade edilmiştir

O halde, dürüstlük kuralına aykırı olarak derdestlik itirazının dava-

nın ilerleyen aşamalarında ileri sürüldüğünü tespit eden hâkimin,

derdestlik itirazını dikkate almama imkânı vardır. Ayrıca, hâkim

derdestlik itirazını kabul edip incelese dahi, derdestlik itirazının bile-

rek zamanında yapılmaması durumunda HMK md. 327 (HUMK md.

418) uyarınca, gereksiz yere davanın uzamasına veya gider yapılma-

sına sebebiyet vermiş olan tarafı, davada lehine karar verilmiş olsa

bile, karar ve ilam harcı dışında kalan yargılama giderlerinin tama-

mını veya bir kısmını ödemeye mahkûm edebilir.

b. Sözleşmeden Doğan Davalarda Yetki

Genel yetki kuralının yanında genel yetki kuralını kaldırmayan

özel yetki kuralları bulunmaktadır. Sözleşmeden doğan davalarda

yetki kuralı da özel yetki kurallarından biridir. Sözleşmeden anlaşıl-

ması gereken borçlar hukuku kaynaklı sözleşmelerdir; kişiler hukuku,

aile hukuku ve miras hukuku kaynaklı sözleşmeler söz konusu düzen-

lemeye dâhil değildir

HUMK düzenlemesinde, sözleşmeden doğan davalarda yetkiye

ilişkin iki özel yetkili mahkeme kabul edilmişti. Bunlardan birincisi,

sözleşmenin ifa yeri mahkemesi, ikincisi ise davanın açıldığı sırada da-

valı ya da vekilinin o yerde bulunması şartı ile sözleşmenin yapıldığı

yer mahkemesiydi (HUMK md. 10).

HMK ise, HUMK’dan farklı olarak sözleşmeden doğan davalarda

özel yetkili mahkemenin sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesi ola-

bileceğini kabul etmiş ve davanın açıldığı sırada davalı ya da vekilinin

o yerde bulunması şartı ile sözleşmenin yapıldığı yer mahkemesinde

de dava açılabileceğine ilişkin düzenlemeye yer vermemiştir

(HMK

md. 10). Bunun nedeni, dava açılmadan önce davalı ya da vekilinin

Madde Gerekçesi,

Bilge/Önen, s. 191; Kuru, s. 433-434; Pekcanıtez/Atalay/Özekes

HMK, s. 120.

Brüksel I Tüzüğü md. 5/1/a uyarınca, sözleşmeden doğan borç ilişkilerinde, söz

konusu borcun ifa yeri mahkemesi yetkilidir.