179 / 477
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi
178
Kişi halleri, özellikle evlilik, boşanma, vesayet, nesebe ilişkin şah-
sın hukuku ve aile hukuku meselelerini kapsar
39
. Dolayısıyla, MÖ-
HUK md. 41 boşanma ve ayrılık davalarında yetkiyi kapsamaktadır.
MÖHUK md. 41, taraflardan sadece birinin Türk vatandaşı olması
halinde de uygulama alanı bulacaktır
40
. Ayrıca, ilgili Türk vatandaşı-
nın Türkiye’de ya da yurtdışında ikamet etmesi de önem taşımaz
41
.
Yabancı ülkede ikamet etmekte olan veya yabancı bir kişiyle evli
bulunan Türk vatandaşlarının alacakları boşanma kararlarının yabancı
bir ülkede geçerliliği bakımından boşanma davalarını yabancı bir ülke
mahkemesinde açmaları da doğaldır. MÖHUK md. 41, Türkiye’de kişi
hallerine ilişkin bir davanın görülebilmesini aynı davanın daha önce
yabancı bir mahkemede açılmamış olması şartına bağlamıştır. Bir baş-
ka deyişle, MÖHUK, Türklerin kişi hallerine ilişkin davalar bakımın-
dan milletlerarası derdestliği kabul etmiştir
42
. Dolayısıyla, eşlerden bi-
rinin yabancı mahkemede boşanma davası açmasının ardından, diğer
eşin Türkiye’de boşanma davası açması halinde, yabancı mahkemede
dava açan eşin derdestlik itirazında bulunması mümkündür
43
.
Derdestlik itirazının niteliği ve hangi şekilde ileri sürüleceği usul
hukukuna ilişkin bir konudur ve usul hukuku meselelerine hâkimin
hukuku uygulanır
44
. HUMK md. 187/4’te derdestlik itirazı ilk itiraz-
lar arasında sayılmıştır. HUMK uyarınca ilk itirazlar, dava dilekçesi-
nin davalıya tebliğinden itibaren 10 gün içinde ileri sürülecektir (md.
195/I). Bu süre hak düşürücü bir süredir, kanunda belirtilen süre geç-
tikten sonra ilk itirazlar mahkeme tarafından incelenemeyecektir
45
.
Dolayısıyla, HUMK sisteminde ilgili taraf, dava süresinde derdestlik
itirazında bulunmadıysa, daha sonra derdestlik itirazında bulunama-
39
Nomer, s. 443; Çelikel/Erdem, s. 518.
40
Nomer, s. 443; Çelikel/Erdem, s. 523; Ekşi, Yetki, s. 154;
Çiçekli, s. 69; Uyanık
Çavuşoğlu, s. 10.
41
Nomer, s. 443.
42
Nomer, s. 445; Çelikel/Erdem, s. 523; Ekşi, Yetki, s. 156; Ekşi, Boşanma, s. 18.
43
Yabancı ülkede açılan davanın kesin olarak karara bağlanmasından sonra
Türkiye’de yeniden bir boşanma davası açılması halinde, derdestlik itirazında
bulunmak mümkün değildir. Bu durumda ancak yabancı mahkeme kararının ta-
nınması talep edilebilir (Ekşi, Yetki, s. 156; Uyanık Çavuşoğlu, s. 15).
44
Nomer, s. 372; Çelikel/Erdem, s. 425; Şanlı, Ticari Akitler, s. 148.
45
Kuru/Arslan/Yılmaz, s. 269; Süha Tanrıver,
Medeni Usul Hukukunda Derdestlik
İtirazı
, Adalet Yayınevi, Ankara 2007, s. 100.