183 / 477
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi
182
yapanlara kolaylık sağlamak amacıyla
58
, bir gerçek veya tüzel kişinin
başka bir yerde şubesi varsa, o şubenin işlemlerinden dolayı şubenin
bulunduğu yer mahkemesinde de dava açılabileceği kabul edilmişti
(HUMK md. 17).
HMK düzenlemesinde de, şubenin işlemlerinden doğan davalar-
da o şubenin bulunduğu yer mahkemesinin de yetkili olacağı hükmü-
ne yer verilmiştir
59
(HMK md. 14/I)
60
. Söz konusu yetki kuralı, şube-
nin bağlı bulunduğu merkeze karşı açılacak davalar açısındandır, bu
nedenle bu kural şubenin bağlı bulunduğu merkezin açacağı davalar
açısından uygulanmayacaktır
61
. Şubenin bulunduğu yer mahkemesi
sadece şubenin hukuksal işlemlerinden doğan davalarda değil, aynı
zamanda haksız fiil ve sebepsiz zenginleşmeden doğan davalar açısın-
dan da yetkilidir
62
.
Şubenin bulunduğu yer mahkemesini yetkilendiren HMK md. 14
düzenlemesi, Türkiye’de şubeleri aracılığıyla faaliyette bulunan ya-
bancı şirketler açısından da uygulanacaktır. Ancak, HMK md. 14 hük-
münün uygulama alanı bulabilmesi için dava konusu uyuşmazlığın
yabancı şirketin Türkiye’deki şubesinin işlemlerinden doğmuş olması
gerekmektedir
63
.
Öte yandan, Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasim Şir-
ketlerle Ecnebi Sigorta Şirketleri Hakkında Kanunu Muvakkat
64
md.
10 uyarınca, yabancı anonim ve sermayesi paylara bölünmüş şirket-
58
Kuru, s. 468-469.
59
Şubenin bulunduğu yer mahkemesini de yetkili kabul eden HUMK düzenle-
mesinde bu kurala ilişkin bazı istisnalar da bulunmaktaydı. HUMK md. 17’de
açıkça iflas davası dışında şubenin bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olacağı
belirtilerek, iflas davasında yalnızca şubenin bağlı bulunduğu gerçek veya tüzel
kişinin muamele merkezinin yetkili olacağı kabul edilmişti. HUMK’da söz konu-
su hükmün istisnası olarak belirtilen iflas davasına ilişkin düzenlemeye HMK’da
yer verilmemiştir. Bunun nedeni ise, iflas davasında yetkili mahkemeye ilişkin
düzenlemenin İcra İflas Kanunu’nda (İİK) yer alıyor olmasıdır. İİK md. 154/III
uyarınca, iflas davaları sadece şubenin bağlı bulunduğu gerçek veya tüzel kişinin
muamele merkezinin olduğu yerde açılabilecektir.
60
Brüksel I Tüzüğü md. 5/5 uyarınca, bir şubenin, acentenin veya bu nitelikteki
başka bir müessesenin işletilmesinden doğan uyuşmazlıklarda bu şube, acente
veya müessesenin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabilir.
61
Kuru/Arslan/Yılmaz, s. 144.
62
Umar, s. 56; Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım, s. 99.
63
Şanlı, Ticari Akitler, s. 124.
64
Takvimi Vakayi 4 Kanunuevvel 1330 - 2025.