TBB Dergisi 100. Sayı

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi

188

davalar açısından da yetki kuralına sahiptir. MÖHUK md. 46 uyarın-

ca, sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda, sigortacının esas

işyeri veya sigorta sözleşmesini yapan şubesinin ya da acentasının

Türkiye’de bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Ancak sigorta etti-

rene, sigortalıya veya lehdara karşı açılacak davalarda yetkili mahke-

me, onların Türkiye’deki yerleşim yeri veya mutad meskeni mahke-

mesidir. MÖHUK md. 46 düzenlemesi sigorta ettiren, sigortalı veya

lehdarı korumak amacıyla getirilen bir yetki kuralıdır

. HMK’da

sigorta sözleşmelerinden doğan davalarda kesin yetki kuralı sadece

can sigortaları bakımından düzenlenmişken, MÖHUK md. 46, tüm

sigorta sözleşmelerini kapsamaktadır. Milletlerarası yetkiyi düzen-

leyen kurallardan biri olan MÖHUK md. 46, HMK düzenlemesini

tamamlayıcı niteliktedir

HMK ile yukarıda anılan düzenlemelerde yetkinin kesin oldu-

ğunun açıkça belirtilmesinin milletlerarası usul hukuku bakımından

bir etkisi yoktur. Zira, devletler özel hukuku kapsamındaki ilişkile-

rin niteliği ve güttüğü amaçların farklı olması nedeniyle, Türk mah-

kemelerine iç hukuk yönünden kesin yetki veren yetki kurallarının

tümünün, aynı etkiyi milletlerarası yetki alanında da göstermeyeceği

ve iç hukukun kesin nitelikteki yetki kurallarıyla milletlerarası yetki

anlamındaki münhasır yetkinin farklı amaçlar taşıdıkları kabul edil-

mektedir

Yabancılık unsuru taşıyan sigorta davalarında Türk mahkemelerinin milletlerara-

sı yetkisi, zayıf olan tarafı korumak amacını taşımasıyla münhasır yetki niteliğine

sahiptir. Böylece bu konuda verilen yabancı mahkeme ve hakem kararlarının da

tanınması ve tenfizi açısından bir engel teşkil etmektedir. Çelikel/Erdem, s. 535.

Sigorta ettirenin, sigortalının veya lehdarın, kendi lehlerine yabancı mahkeme-

lerden alınan ilamların Türk mahkemelerinde tanınması ve tenfizini sağlamaları

açısından bir engel bulunmamaktadır. Nomer, s. 494; Çelikel/Erdem, s. 547; Şanlı,

Ticari Akitler, s. 81.

Nomer, s. 452; Bahadır Erdem,

“22.11.2001 Tarihli ve 4721 Sayılı Türk Medeni

Kanunu’nda Düzenlenen Türk Mahkemelerinin Yetkisine İlişkin Kurallar ve Bu Mah-

kemelerin Milletlerarası Yetkisi”

MHB, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan

, C. 22, S. 2,

İstanbul 2002, s. 153. Sigortaya ilişkin davalarda mahkemelerin yetkisi Brüksel I

Tüzüğü II. Bölüm 3. Kısım’da ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerde

davanın sigortacı ve zarar gören tarafından açılması halleri ile sorumluluk sigor-

tası ve taşınmazlara ilişkin sigorta davaları ayrı ayrı düzenlenmiş ve yetki sözleş-

mesi yapılması da belirli şartlara bağlanmıştır.

Nomer

s. 495; Çelikel/Erdem, s. 607; Çelikel, s. 9;

Ekşi

Yetki, s. 214, 222; Bilgin

Tiryakioğlu,

Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi,

AÜHF

Yayınları, Ankara 1996, s. 65; Sargın, s. 151-152; Esen, Münhasır Yetki, s. 186.