TBB Dergisi 100. Sayı

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi

194

Uyuşmazlığın kaynaklandığı hukuki ilişkinin belirli veya belirle-

nebilir olması, uyuşmazlığın borç ilişkisinden doğduğunun belirlen-

mesi, yabancı bir mahkeme seçmek konusunda karşılıklı taraf iradele-

rinin mevcudiyetinin belirlenmesi

105

ve yetkili kılınan mahkeme veya

mahkemelerin gösterilmesi ise bir yabancı mahkemenin yetkili kılın-

dığının belirlenmesi açısından zaten gerekli şartlardır. Ancak, seçilen

yabancı mahkemenin ismen zikredilmesi gerekli değildir; genel olarak

yabancı bir devletin mahkemelerini yetkili kılan bir yetki anlaşması

belirli olma şartını karşılayacaktır

106

Geçerli bir yetki anlaşması ile yabancı bir mahkemenin yetkili kı-

lınmasının kanunen yetkili Türk mahkemelerinin yetkisine etkisi ne

olacaktır? MÖHUK md. 47 bu soruya cevap vermiştir. Buna göre, an-

cak yabancı mahkemenin kendisini yetkisiz sayması veya Türk mah-

kemelerinde yetki itirazında bulunulmaması halinde Türk mahkemesi

yetkili olur

107

105

Sargın, s. 175. Brüksel I Tüzüğü md. 23 uyarınca da, uyuşmazlığın belirli bir

hukuki ilişkiden kaynaklanmış ya da kaynaklanacak olması gerekmektedir.

Trevor Hartley,

International Commercial Litigation

, Cambridge University Press,

2009, s. 165.

106

Nomer, s. 459-460; Sargın, s. 171; Akıncı, s. 66. Brüksel I Tüzüğü md. 23 uyarınca

da, yetki anlaşması ile belirli bir mahkemenin ya da belirli bir ülkenin mahkeme-

lerinin yetkili olacağının kararlaştırılması mümkündür. Hartley, s. 165.

107

Brüksel I Tüzüğü md. 23 uyarınca, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, yetki

sözleşmesi ile yetkili kılınan mahkeme münhasır yetkilidir. Öte yandan, her iki

tarafın da üye ülkeler dışında mukim olması halinde, yetki sözleşmesi ile yet-

kilendirilmeyen mahkemeler ancak yetki sözleşmesi ile yetkilendirilen mahke-

menin kendisini yetkisiz sayması halinde yetkili olur. Ayrıca, Brüksel I Tüzüğü

md. 27/1 uyarınca, hukuki sebebi ve tarafları aynı olan davaların iki farklı üye

devlette açılmış olması durumunda daha sonra başvurulan mahkeme ilk baş-

vurulan mahkeme yetkisini tespit edene kadar davaya resen arar verir. Buna

göre, taraflardan birinin yetki sözleşmesinde yetkilendirilmeyen bir mahkeme-

ye başvurması halinde, diğer taraf sonradan yetki sözleşmesinde kararlaştırılan

mahkemeye başvurursa, ikinci mahkeme, md. 27 uyarınca, ilk mahkemenin

yetki konusundaki kararını beklemek zorundadır. Kruger, s. 230-231. Lahey

Konvansiyonu md. 3/b uyarınca, bir Akit Devlet mahkemelerini veya bir Akit

Devletin bir veya daha fazla sayıda belirli mahkemelerini yetkili mahkeme ola-

rak belirleyen mahkeme seçimine yönelik anlaşmalar, taraflar açıkça aksini ka-

rarlaştırmadıkça, münhasır olarak kabul edilecektir. Lahey Konvansiyonu md.

5/1 uyarınca, münhasır mahkeme seçimine yönelik anlaşma uyarınca seçilen

Akit Devlet mahkemesi veya mahkemeleri, anlaşma o Akit Devlet hukuku uya-

rınca hükümsüz sayılmadıkça, anlaşmanın uygulandığı uyuşmazlıkları çözme-

ye yetkilidir.