190 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Ceyda SÜRAL
189
4- Yetki Sözleşmesi
Tarafların, belirli bir uyuşmazlık hakkında kanun tarafından yet-
kili kılınmamış olan mahkemeyi yetkili kılmak için yaptıkları sözleş-
meye yetki sözleşmesi denmektedir. Usul hukukuna ilişkin olan yetki
sözleşmesi ile tarafların yetkisiz bir mahkemeyi yetkili hale getirme-
leri mümkün iken, yetkili bir mahkemeyi yetkisiz kılmaları mümkün
değildir
90
.
Yetki sözleşmesi, ayrı bir sözleşme olarak yapılabileceği gibi ta-
rafların aralarında yaptıkları maddi hukuk sözleşmesine
“yetki şartı”
koymaları yoluyla da yapılabilecektir
91
.
90
Kuru, s. 555; Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım, s. 106-107; Pekcanıtez/Atalay/
Özekes, Medeni Usul, s. 129; Ayfer Uyanık,
Türk Milletlerarası Usul Hukukunda
Yetki Sözleşmeleri
, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul 1994, s. 33.
91
Kuru, s. 556; Üstündağ, s. 212; Nur Bolayır,
Medeni Usul Hukukunda Yetki Sözleş-
meleri
, Beta, İstanbul 2009, s. 52-54. Yetki sözleşmeleri Brüksel I Tüzüğü md. 23’te
düzenlenmiştir. Md. 23, taraflardan birinin üye ülkelerden birinde mukim olması
ve yetki sözleşmesi ile üye ülke mahkemelerinin yetkilendirilmesi durumunda
uygulanacaktır. Ancak, her iki tarafın da aynı üye ülkede mukim olması ve ta-
raflarca bu ülke mahkemelerinin yetkilendirilmesi durumunda Brüksel I Tüzüğü
uygulanmaz (Kruger, s. 215, 218). Yetki sözleşmeleri hakkında, ayrıca, 30 Haziran
2005 tarihli Mahkeme Seçimine İlişkin Anlaşmalar Hakkında Lahey Konvansiyo-
nu (“Lahey Konvansiyonu”) hazırlanmıştır. Konvansiyon, 2007’de Meksika tara-
fından onaylanmış; 2009’da Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Topluluğu ta-
rafından imzalanmış olmakla birlikte henüz yürürlüğe girmemiştir. Konvansiyon,
tarafların yetki anlaşması yaparak belirli bir mahkemeyi yetkili kılmaları halinde
bu anlaşmanın geçerliliği ve seçilen mahkeme tarafından verilen kararların diğer
akit devletlerde tanıma ve tenfizini düzenlemektedir. Konvansiyon, uluslararası
medeni ve ticari anlaşmaları kapsamaktadır. Bir başka deyişle, taraflar arasındaki
anlaşmanın Konvansiyon kapsamında değerlendirilebilmesi için taraflardan bi-
rinin tüketici olmaması gerekmektedir ve taraflar arasındaki ilişki tek bir ulusal
hukuku ilgilendirmemelidir. Bununla birlikte, devletlerin egemenlik yetkileri ko-
nusunda hassas olduğu bazı konular da Konvansiyon’un kapsamı dışında bıra-
kılmıştır. Örneğin, iş sözleşmeleri, aile hukuku meseleleri, iflas, nükleer zararlar
kapsam dışında bırakılan konular arasındadır. Lahey Konvansiyonu’nun Türkçe
metni için bkz. Ceyda Süral, “Mahkeme Seçimine İlişkin Anlaşmalar Hakkında
Lahey Konvansiyonu”,
Prof. Dr. Ali Güzel’e Armağan
, Beta, İstanbul 2010, s. 1507
vd. Lahey Konvansiyonu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Feriha Bilge Tanrıbilir,
“30 Haziran 2005 Tarihli Yetki Anlaşmasına Dair Lahey Sözleşmesi”
,
Gazi Üniversitesi
HFD
, C. XI, S. 1-2, 2007; Ronald A. Brand/Paul M. Herrup,
The 2005 Hague Con-
vention on Choice of Court Agreements
, Cambridge University Press, 2008. Brüksel
I Tüzüğü ve Lahey Konvansiyonu hakkında karşılaştırmalı bir çalışma için bkz.
Arzu Alibaba,
“’Yetki Sözleşmelerine İlişkin Lahey Konvansiyonu’ ve ‘Hukuki ve Ticari
Konularda Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve
Tenfizi Hakkında AB Konsey Tüzüğü’nde Yetki Sözleşmesi”
,
MHB
, Y. 29, S. 1-2, 2009,
s. 1 vd.