194 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Ceyda SÜRAL
193
Yabancı bir mahkemenin yetkili kılındığı yetki sözleşmelerinin
geçerliliği bakımından başkaca bir şart aranmaz. Bir başka deyişle,
HMK md. 17’de yer alan tarafların tacir veya kamu tüzel kişisi ol-
ması şartı yabancı mahkemelerin yetkilendirilmesi hallerinde aran-
maz. O halde, HMK düzenlemesiyle yabancılık unsuru taşıyan bir
uyuşmazlık söz konusu ise, tacir olmayan gerçek kişilerin yetki an-
laşması yaparak Türk mahkemelerini yetkili kılamayacakları, fakat
yabancı mahkemeleri yetkili kılabilecekleri sonucu ortaya çıkmış-
tır
104
. Kanımızca, bu sonuç, kabul edilemeyecek bir sonuç değildir.
Türk hukukunda tacir bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi
adına işleten kişidir (TTK md. 14/I; Yeni TTK md. 12/1). O halde,
merkezi Türkiye’de bulunan tüzel kişiler ile ticari işletmesi için söz-
leşmesel ilişkiye giren Türk vatandaşları yabancılık unsuru taşıyan
borç ilişkilerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların halli için hem Türk
hem yabancı mahkemeleri yetkili kılabilir. Herhangi bir ticari işletme
işletmeyen ya da iktisadi faaliyette bulunmayan bir Türk vatandaşı,
yabancı bir tacir ile özel amaçlarla bir sözleşme ilişkisine girdiğin-
de tüketici sayılacaktır. Bu durumda, Türk mahkemelerinin yetkili
kılınması mümkün değildir. Ancak, yabancı mahkemelerin yetki-
li kılınması bakımından da MÖHUK md. 47’nin yanı sıra MÖHUK
md. 45 uygulama alanı bulacaktır. Buna göre, Türk tüketiciler kendi
yerleşim yeri veya mutad meskeninde dava açabilir ve bunlara karşı
da ancak Türkiye’deki mutad meskenlerinde dava açılabilir. Tüketici
sözleşmesinde yabancı bir mahkeme yetkili kılınmış olsa da, belir-
tilen Türkiye’deki bu mahkemelerin yetkisi bertaraf edilemez (MÖ-
HUK md. 47/2). Ancak, yabancılık unsuru içeren ve her iki tarafının
da tacir olmadığı bir hukuki ilişki söz konusu olduğunda taraflar
Türk mahkemelerini yetkili kılamazken yabancı mahkemeleri yetkili
kılabileceklerdir. Örneğin, bir yabancının Türkiye’de ev kiralama-
sı, sokağındaki esnaftan alışveriş etmesi, Türk arkadaşından ödünç
para alması durumunda Türk mahkemelerini yetkili kılan bir yetki
anlaşması yapması mümkün olmayacaktır. Hukuken yabancı mah-
kemeyi yetkili kılan bir yetki anlaşması yapması mümkündür ancak
fiilen böyle bir ihtimalin gerçekleşmesi olasılığı oldukça düşüktür.
herhangi başka bir iletişim aracıyla.
104
Nomer, s. 461.