196 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Ceyda SÜRAL
195
Yabancı bir mahkemeyi yetkili kılan bir yetki anlaşmasının var-
lığına ve buna istinaden yabancı mahkemede dava açılmış olmasına
rağmen, sonradan aynı konuda Türk mahkemesinde dava açıldığında
ise bir derdestlik itirazı söz konusu olacaktır
108
. Doktrinde, bunun der-
destlik değil, yetki itirazı olacağı ifade edilmiştir
109
. Bu görüşe göre,
yabancı mahkeme davaya bakmayı reddetmedikçe Türk mahkemele-
rinin milletlerarası yetkisi sona ermiş sayılacak; dolayısıyla, yetki an-
laşmasının varlığı Türk mahkemesinde dava açılmasını önleyecektir.
Bu nedenle, davalı, yetki anlaşmasına dayanarak yetki itirazında bulu-
nacaktır. Derdestlik itirazı, ancak tarafların Türk mahkemelerinin ya-
nında alternatif olarak yabancı mahkemeleri seçmiş olmaları halinde
söz konusu olabilir
110
.
HUMK sisteminde, derdestlik itirazı bir ilk itirazdır. Dolayısıyla,
esasa girişilmezden önce ileri sürülmemesi halinde Türk mahkemesi,
yabancı ülkede de aynı konuda bir davanın devam etmesine rağmen
yetkili hale gelebilecektir. Oysa, HMK sisteminde derdestlik itirazı
dava şartıdır. Bu sebeple, davanın her aşamasında hâkim tarafından
resen dikkate alınabileceği gibi, taraflarca da her zaman ileri sürülebi-
lir. O halde, burada bir derdestlik itirazının mı yoksa yetki itirazının
mı söz konusu olduğu tartışması önem kazanmıştır.
Yetki anlaşmasıyla yetkilendirilen yabancı mahkemede henüz
dava açılmamışsa, burada bir derdestliğin söz konusu olamayacağı
ve ancak yetki itirazı yapılabileceği aşikârdır
111
. Bu durumda, dava-
nın başında yetki itirazında bulunulacak ve geçerli bir yetki anlaş-
masının varlığı halinde Türk mahkemesi davayı usulden reddede-
cektir. O halde sorun esasen yabancı mahkemede dava açıldıktan
sonra Türk mahkemesinde aynı konuda ikinci bir davanın açılması
bakımındandır.
108
Nomer, s. 461; Çelikel/Erdem, s. 545.
109
Sargın, s. 189-190; Doğan, s. 142; Emre Esen,
“Yabancı Mahkeme Lehine Yapılan Yetki
Anlaşmasına Dayanan Yetki İtirazının Değerlendirilmesinde Dürüstlük Kuralının Etkisi
ve Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 6.3.2009 Tarihli İçtihadının Eleştirisi”
,
MHB
, Y. 31,
S. 1, 2011, s. 201.
110
Sargın, s. 189-190; Doğan, s. 142.
111
Nomer, s. 461; Çelikel/Erdem, s. 545.