TBB Dergisi 100. Sayı

TBB Dergisi 2012 (100)

Ceyda SÜRAL

197

Yabancı bir mahkemeyi yetkili kılan bir yetki anlaşmasının varlığı-

na ve bu yabancı ülkede dava açılmış olmasına rağmen, Türk mahke-

mesinde yeniden dava açılması durumunda da davalı yetki itirazında

bulunabilir. Yetki itirazı bir ilk itirazdır (HMK md. 116/1/a). İlk itiraz-

ların hepsi cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır; aksi halde

dinlenmez (HMK md. 117/1).

Sonuç olarak, yabancı mahkemede dava açılmadan önce veya sonra,

davalının yetki anlaşmasının varlığını davanın esasına girişilmeden önce

cevap süresi içerisinde ileri sürmesi gerekmektedir. Geçerli bir yetki an-

laşmasının varlığı yetki itirazında bulunmak için yeterlidir. Süresinde

itiraz edilmemesi halinde ise, Türk mahkemesi yetkili hale gelecektir

116

Davalının yetki itirazının süresini kaçırması ve bu nedenle aynı da-

vanın hem Türkiye’de hem yabancı bir ülkede devam etmesi halinde

ise iki durum söz konusu olabilir. Türkiye’de görülmekte olan davanın

öncelikle sona ermesi halinde, yabancı mahkemeden alınan çelişik bir

kararın Türkiye’de bir etkisi olamaz. Zira, Türk mahkemesi kararıyla çe-

lişen bir yabancı mahkeme kararının Türkiye’de tanınması ya da tenfizi

mümkün değildir. Yabancı mahkemede dava daha önce sonuçlanırsa,

bu mahkemenin kararından fayda elde etmeyi uman tarafın, Türkiye’de

görülmekte olan dava içerisinde, yabancı mahkeme kararının tanınma-

sını talep etmesi beklenir. İlgili yabancı karar tanıma şartlarını sağlıyor-

sa, Türk mahkemesinden de çelişik bir karar çıkması söz konusu olmaz.

116

Nomer, s. 461; Çelikel/Erdem, s. 545. Burada, bir tarafın Türk mahkemesinde dava

açması üzerine, diğer tarafın (özellikle bu taraf yabancı ise) Türk usul hukukunu

bilmemesi ve süresinde yetki itirazında bulunmaması üzerine Türk mahkemesi-

nin milletlerarası yetkisi doğmaktadır. Belirtmek gerekir ki, buradaki yetki itirazı

HMK md 19’da (HUMK md. 23) düzenlenen yetki itirazından farklıdır. MÖHUK

md. 47 uyarınca, yetki itirazı yapılmadığı takdirde yetkili hale gelecek olan Türk

mahkemesi, tarafların arasında yabancı mahkemeyi yetkili kılan bir anlaşma ol-

masaydı yetkili olacak olan Türk mahkemesidir. Bir başka deyişle, Türk mahke-

mesinin milletlerarası yetkisinin hiç olmadığı bir durum MÖHUK md. 47’de dü-

zenlenmemiştir. O halde, burada, taraflar bakımından

forum shopping

imkanı söz

konusudur. Davacının, başvurduğu mahkemenin kanunlar ihtilafı kurallarından

faydalanarak uyuşmazlığının belli bir maddi hukuk uyarınca çözümlenmesini

sağlaması, bu ülkede kararın davalıya karşı daha kolay icra edilebilecek olma-

sı, davanın hızlı görülmesi, mahkemenin tarafsızlığı, ispat külfetinin daha kolay

yerine getirilebilmesi gibi faktörler

forum shopping

için sebep olabilir. Davacının,

kendisi için en uygun mahkemeye başvurması, dürüstlük kuralını açıkça ihlal et-

mediği sürece, en doğal hakkıdır. O halde,

forum shopping

hukuki ve kanunidir.

Nomer, s. 463; Ekşi, Yetki, s. 270; Akıncı, s. 33.