197 / 477
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi
196
2675 sayılı önceki MÖHUKmd. 31’de yabancı mahkemenin kendi-
sini yetkisiz sayması halinde davanın Türk mahkemesinde görüleceği
düzenlenmişti. Maddenin bu düzenlemesi uygulamada değişik yo-
rumlara sebebiyet vermişti. Doktrinde yabancı mahkemenin yetkisinin
münhasır yetki olduğu kabul edilmiş olmasına rağmen
112
, Yargıtay bazı
kararlarında taraflarca seçilen yabancı mahkemenin münhasır yetkisi-
ni kabul etmiş; fakat bazı kararlarında yetki anlaşmasıyla esasen yetki-
li bulunan Türk mahkemesinin yetkisinin kaldırılamayacağına, bunun
Türk mahkemelerine güvensizlik beslenmesi anlamına geleceğine ve
kamu düzenine aykırı olacağına karar vermiştir
113
. Uygulamadaki bu
farklılık, yeni MÖHUK ile taraflarca seçilen mahkemenin münhasır bir
yetki tesis edeceği hükmünü daha net ve kesin olarak ifade etmek ge-
reğini doğurmuştur
114
. MÖHUK md. 47 uyarınca, ancak yabancı mah-
kemenin kendisini yetkisiz sayması veya Türk mahkemelerinde yetki
itirazında bulunulmaması halinde Türk mahkemesi yetkili olur. Ge-
rekçede, bu yeni ifade şeklinin sebebi aynen şöyle açıklanmıştır:
“Bu
yeni ifade şekliyle, mevcut bir yetki anlaşması varsa, seçilen yabancı mahkeme
kendisini yetkisiz görmedikçe veya davayı görmekten kaçınmadıkça, yetkili
Türk mahkemesinde dava açılamayacağı, açıldığı takdirde yetkisizlik itirazı
ile karşılaşılabileceğinin ifade edildiği hükmün artık farklı bir şekilde yorum-
lanmasının mümkün olmadığı düşünülmektedir. Ayrıca, yetki sözleşmesinin
varlığına rağmen, Türk mahkemesinde açılan bir davada, davalı tarafın yetki
itirazında bulunmaması halinde Türk mahkemesinin davayı görebileceği de,
doğabilecek tereddütleri önlemek amacıyla, cümleye eklenmiştir.”
115
Görül-
düğü üzere, madde gerekçesinde yetki anlaşmasının varlığının yetki
itirazına konu olacağı açıkça ifade edilmiştir. Gerçekten, yabancı mah-
kemenin münhasır yetkili olduğunun kabul edilmesi karşısında, yetki
anlaşmasının varlığı halinde, yabancı mahkemenin kendisini yetkisiz
saymasına kadar, Türk mahkemesinin yetkisi doğmayacaktır. O halde
burada derdestlik değil, yetki itirazı söz konusu olmalıdır.
112
Yılmaz Altuğ,
Türk Milletlerarası Usul Hukuku
, İstanbul 1983, s. 66; Baki Kuru,
“Söz-
leşme ile Yabancı Mahkemelerin Yetkili Kılınması”
,
MHB
, Yıl:6, S:1, 1986, s. 142-143;
H. Krüger/E. Nomer,
“Türk Hukukunda Yetki Sözleşmeleri”
,
İBD
, 1990, C. LXIV, S.
1-2-3, s. 161; Sargın, S. 201.
113
İlgili kararlar ve ayrıntılı bilgi için bkz. Sargın, s. 195-200; Akıncı, s. 72-93.
114
Günseli Öztekin Gelgel/Bahadır Erdem,
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku
Hakkında Kanun
, Beta, İstanbul 2010, s. 127.
115
Öztekin Gelgel/Erdem, s. 127-128.