292 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Cengiz Topel ÇELİKOĞLU
291
2- Yargılama veya Duruşma Öncesi Taraf/Avukat Bilgi -Delil Temin
Yöntemi
Yargılamaya dava malzemesi yani vakıa ve delil getirirken, avu-
katın asli bilgi kaynağı müvekkildir. Fakat, müvekkilin elinde geçerli
bir dava başlatılabilmesi veya başlatılan bir davaya uygun şekilde mu-
kabelede bulunulması için yeterli bilgi olmayabilir. Bu açıdan, mahke-
meden beklenen hukuki korunma isteği veya çözümü haklı gösterebi-
lecek vakıalara ilişkin belirsizlik hallerinde veya bunları desteklemek
için yeterli ve elverişli delil bulunup bulunmadığı konusunda bir bilgi
eksikliği durumunda, avukat için, müvekkil dışındaki bilgi kaynakla-
rına zamanında erişebilmek önemlidir.
Hukuk sistemleri vakıaların araştırılması ve delillere ulaşılmasın-
da taraflara yardım etmedikçe, salt mahkemeye erişim imkanıyla, ki-
şilere etkin bir hukuki korunma sağlanması mümkün olmayacaktır
39
.
Bu, özellikle, uyuşmazlık tarafları arasında dava öncesi bilgi eşitsizliği
bulunması halinde evleviyetle böyledir. Buyüzden, adalete erişim de-
lillere erişimi de ifade eder
40
.
Yargılamaya bilgi akışında, tüm sistemler mahkeme ve tarafların
karşı taraf veya üçüncü kişilerdeki bilgilere erişebilmesine şu veya bu
ölçüde imkan sağlamaktadır. Zira, mahkemelerin verecekleri kararı et-
kileyebilecek bilgilerden haberdar olmaksızın yargılama yapmaları arzu
edilmez
41
. Bu açıdan, güncel medeni usulde, yargılamada uyuşmazlığa
ilişkin bilgilerin toplanmasında tarafların birbiriyle veya üçüncü kişile-
rin taraflar ve mahkemeyle işbirliği yapması gerektiği kabul ediliyor
42
.
Bunun hukuki temeli, bugün genellikle kabul edilen, herkesin adaletin
sağlanmasına katkıda bulunma yükümlülüğünde yatmaktadır
43
.
39
CHASE/HERSHKOFF, s.207.
40
Woter De VOS/ Walter H.RECHBERGER,
“Transnational Litigation and the Evolu-
tion of The Law of Evidence”
, International Association of Procedural Law, V.World
Congress in Taormina, Italy September 17-23 1995, General Report, ss.32/32, s.6.
41
Lord LLOYD’ ve WOOLF’ tan aktaran CHASE / HERSHKOFF, s.208 dn.7,8.
42
Bkz. N.TROCKER/ V.VARANO, “Concluding Remarks”, The Reforms of Ci-
vil Procedure in Comparative Perspective(Ed. N.Trocker/V.Varano), Torino
2005, ss.243-267, s.255-258. İşbirliği ödevinin Müşterek Hukuk döneminde-
ki Kanonik Usuldeki kökeni ve buradan İngiliz Hukukuna geçmesine rağmen
Kıta Avrupasında 19.yy başındaki kanunlaştırmalarda etkili olmadığı yönünde
bkz.C.B.MARCHEİS, “Litigant’s Duty to Disclose”, Columbia University Presen-
tation(13.02.2008), ss.12/12, s.5,8,9/12.
43
Adaletin teminine katkı yükümlülüğü kavramı hakkında bkz. Fransız Medeni