TBB Dergisi 100. Sayı

TBB Dergisi 2012 (100)

Cengiz Topel ÇELİKOĞLU

293

lanma mecburiyetleri de sözkonusu işbirliği ve katkıda bulunma yü-

kümlülüğünün bu sistemdeki diğer görünüm biçimleri olarak belirti-

lebilir. Belge ibraz mecburiyetinde, karşı taraf veya üçüncü kişilerdeki

belgelere erişilebilmesi için davanın açılmış olması ve mahkemenin bu

yönde bir kararı şarttır

. Delil tespiti kurumunda, delillerin dava veya

duruşma öncesinde formel olarak belirlenerek korunması onların yok

olma tehlikesi içinde olmasına bağlıdır ve bu da ancak mahkeme mari-

fetiyle mümkündür

. Ayrıca, yine bu sistemde, doğrudanlık ilkesi ge-

reğince şahit veya taraftan yargılamada ve hakim tarafından delil alın-

ması kuraldır; başvurulabilecek diğer delil kaynakları olarak bilirkişi ve

keşif de esasen mahkeme tahkikat aracıdır. Bu yüzden, Kıta Avrupası

sisteminde, delillerin toplanmasında avukatın rolü nispeten sınırlıdır.

Dahil olduğumuz Kıta Avrupası sisteminin karakteristik özelliği

gereği, hükmün temsil ettiği çözümün adilliğinin nihai sorumluluğu

mahkemeye aittir. Bu, davada sözkonusu edilen vakıaların gerçek-

liğinin mahkemece tahkikini ve doğruluğu tespit olunan vakıalara

yürürlükteki hukukun hakim tarafından uygulanmasını ifade eder

Hukukun davaya uygulanmasında veya başka bir ifadeyle yargılama

faaliyetinde, hakim, öncelikle uyuşmazlığın hukuki vasfını tayin ede-

cektir. Bu açıdan, o, tarafların taleplerini desteklemek için ileri sürdü-

ğü vakıalara tatbiki mümkün hukuk kurallarını belirleyip taleplerin

kabulünü gerektirebilecek bir hukuk normunun koşul unsurlarını kar-

şılayan vakıaları kendisine sunulanlarla karşılaştıracaktır

Yargılamada ileri sürülen ve ihtilafın halline etki eden vakıala-

rın gerçekliği belirsiz olduğunda, bunların ispatında ihtiyaç duyulan

delilleri Kıta Avrupası sisteminde hakim belirlemekte ve tarafların

mahkemeye bildirdiği delilleri de bu açıdan ele almaktadır

. Hukuk

G.ERDÖNMEZ, Medeni Usul Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecburiyeti, XII

Levha Yayınevi, İstanbul 2010, s. 203,204.

S.Ş.ANSAY, Hukuk Yargılama Usulleri, 7.Baskı, Ankara 1960, s.308; L.AKYOL

ASLAN, Medeni Usul Hukukunda Delil Tespiti, Yetkin Yayınevi, Ankara 2011,

s.30 dn.12, 70.

MURRAY / STÜRNER, s.5 ; HAZARD, s. 1019.

E.HİRSCH, Pratik Hukukta Metot, 4.Tıpkı Baskı, Batıder Yayınevi, Ankara ,

s.17,22. S.ÜSTÜNDAĞ, Medeni Yargılama Hukukunun Esasları, 7.Baskı, İstanbul

2000, s.243.

O.G.CHASE, s.62-65(CHASE/HERSHKOFF, s.254’den naklen); H.KÖTZ,

“Civil

Justice Systems in Europe and the United States”

, Duke Journal of Comparative &

International Law(2003), Vol.13:61, ss.61-77, s.68.