TBB Dergisi 100. Sayı

Medeni Usul Hukuku Açısından Türk Hukukunda Avukatın Bilgi ve Delil Toplama Yetkisi

292

Batı hukuk geleneğinde, taraflar ve üçüncü kişilerin sözkonusu

işbirliği ve katkıda bulunma yükümlülükleri Anglo-Amerikan hukuk

sistemlerinde oldukça geniş biçimde kabul edilmiştir. Bu bağlamda,

Kıta Avrupası sisteminde ancak hakimle işbirliği içinde ve katı bir

ilgililik denetimiyle kullanılabilen oldukça sınırlı imkanlara karşın,

Anglo-Amerikan sisteminde avukatların dava malzemesine erişmesi

için kapsamlı ve esnek bilgi-delil toplama araçları öngörülmüştür

. Bu

durum, Anglo-Amerikan sisteminde, özellikle A.B.D yargılama mode-

linde daha belirgin olarak, hükmün adilliğinin nihai sorumluluğunun

taraflara, daha doğrusu taraf avukatlarına bırakılmasıyla

açıklanabi-

lir. Sözkonusu delil toplama yöntem ve araçları avukatın bu sistemde

deliller bakımından rolünü de ifade eden discovery formları ve disclo-

sure uygulamalarına tekabül etmektedir.

Discovery dava malzemesinin karşı taraf ve üçüncü kişi nezdin-

de avukatlarca araştırılıp toplandığı, tarafın kendi aleyhine olabilecek

olanlar da dahil olmak üzere delil ifşa etmeye zorlanabildiği usuli ku-

rumdur. Taraflararası discovery uygulamaları bakımından, bir baş-

langıç adımı olarak, tarafların sadece kendilerinden istenilen bilgileri

değil, kural olarak, uyuşmazlıkla ilgili ellerindeki tüm bilgileri birbir-

lerine açıklamaları gerekir. Yasa veya mahkeme emriyle yerine getiril-

mesi gereken ve taraflararası belgesel discovery olarak da adlandırılan

bu süreç disclosure kavramıyla ifade ediliyor

. Discovery ve disclo-

sure araçları müvekkilin bilgisi dahilinde olmayan vakıa ve delillere

erişim imkanı sağlamaktadır.

Kıta Avrupası sisteminde discovery - disclosure kurumu yoktur. Bu

sistemin buna özdeş kurumları usuli belge ibraz mecburiyeti ve delil

tespitidir

. Mahkeme nezdinde, şahidin ve tarafın beyanda bulunma,

bilirkişinin görüş bildirme, yine taraflar ve üçüncü kişilerin keşfe kat-

Kanunu m.11(Trocker/Varano, s.255).

CHASE/HERSHKOFF, s.207.Ayrıca krş. W.HABSCHEİD / S.V.BERTİ,

“European

Summary”

, Pre-trial and Pre-Hearing Procedures Worldwide(Ed.C.Platto),

Graham&Trotman, London 1990, ss.46-53, s.49.

R.STÜRNER,

“Why Are Europeans Afraid to Litigate in the United States”

, Saggi

Conferenze E Seminari, Roma 2001, ss.23/23, s.8/23 ; MURRAY/STÜRNER,

s.579,580.

R.H.FIELD / B.KAPLAN / K.M.CLERMONT, Material for a Basic Course in

Civil Procedure, USA Sixth Edition, USA 1996, s.551; J.JOLOVWICZ, On Civil

Procedure, s.41.

TROCKER/VARANO, s.258.