

Medeni Usul Hukuku Açısından Türk Hukukunda Avukatın Bilgi ve Delil Toplama Yetkisi
298
3-Av.K m.2/III Prosedürünün Muhatapları ve İbraz Yükümlülüğünün
Sınırları
Av.K m.2/III bilgi ve belge toplama aracının Kanunda düzenleni-
şine baktığımızda, bu araca başvurma usulü ve işlemin icrasında izle-
necek prosedür belirgin değildir. Daha önemli olarak, Kanun’da sayı-
lan muhatap kurum veya kuruluşların yükümlülüğünün kapsam ve
sınırları da belirlenmeye muhtaçtır. Bu açıdan, Kanunda, bazı hüküm
içi düzenleme boşlukları vardır.
Söz konusu araç, diğer bazı işlevlerin yanı sıra, taraflar arasında
dava veya duruşma öncesi bilgi eşitsizliğinin giderilmesine katkı ya-
pabilecek şekilde, avukatın dava malzemesi araştırıp toplamasına da
hizmet etmekle, Anglo-Amerikan discovery araçlarına benzemekte-
dir
63
. Anglo-Amerikan iddia ve ıspat prosedürü hukukumuzdakinden
farklıdır
64
. Bu yüzden, Kanun’daki boşlukların doldurulmasında, bu
bilgi toplama aracının dava ve duruşma öncesi usul özelliği ile yü-
kümlülerin tüzel kişi niteliği de dikkate alınmak kaydıyla, belge ibraz
mecburiyetine ilişkin hukukumuzda kabul edilen düzenlemelere baş-
vurulabilir. Bu araçla bilgi ve belge toplanması avukatla temsil zorun-
luluğuna tabi bir taraf usuli işlemi olma niteliği sahiptir. Bu da işlemin
icrasında prosedüre ilişkin belirsizliklerin giderilmesinde dikkate alın-
malıdır
65
. Bununla birlikte, farklılıklar hatırda tutularak, hukuk siste-
mimize uygun düştüğü ölçüde, davaöncesi discovery-disclosure(pre-
suit discovery / pre-action conduct) araçlarına ilişkin mukayeseli
hukuktaki çözümlerden de yararlanılabilir
66
.
Bilgi toplanabilecek yükümlülerin kimliği açısından Kanun’da
önemli bir belirsizlik yoktur. Fakat, bu açıdan, Kanun’da yükümlüler
arasında sayılan banka ve sigorta şirketleri gibi özel statülü kuruluş
mahiyetinde olan sermaye piyasası kurumları ile finansman şirketleri-
nin de amaca uygun bir yorumla kapsama dahil olduğunu belirtmek
mümkündür. Daha önemli olarak, sözkonusu aracın belgesel disco-
63
BUDAK, s.364 ; ÇELİKOĞLU, s. 359, 364,381-385.
64
BUDAK, s.356. Ayrıntılı bilgi için bkz.O.GÜNDÜZ, Anglo-Amerikan Hukuku
Işığında Medeni Yargılama Hukukunda Dava Yönetimi, Ankara 2009,s.101-153 ;
ÇELİKOĞLU, s.191-195.
65
ÇELİKOĞLU, s. 371,388,404.
66
Bkz.ABD hukukunda pre-suit discovery(FRCP, r.27) ve İngiliz Hukukunda pre-
action protokol(CPR, r. 2 ).