TBB Dergisi 100. Sayı

Medeni Usul Hukuku Açısından Türk Hukukunda Avukatın Bilgi ve Delil Toplama Yetkisi

298

3-Av.K m.2/III Prosedürünün Muhatapları ve İbraz Yükümlülüğünün

Sınırları

Av.K m.2/III bilgi ve belge toplama aracının Kanunda düzenleni-

şine baktığımızda, bu araca başvurma usulü ve işlemin icrasında izle-

necek prosedür belirgin değildir. Daha önemli olarak, Kanun’da sayı-

lan muhatap kurum veya kuruluşların yükümlülüğünün kapsam ve

sınırları da belirlenmeye muhtaçtır. Bu açıdan, Kanunda, bazı hüküm

içi düzenleme boşlukları vardır.

Söz konusu araç, diğer bazı işlevlerin yanı sıra, taraflar arasında

dava veya duruşma öncesi bilgi eşitsizliğinin giderilmesine katkı ya-

pabilecek şekilde, avukatın dava malzemesi araştırıp toplamasına da

hizmet etmekle, Anglo-Amerikan discovery araçlarına benzemekte-

dir

. Anglo-Amerikan iddia ve ıspat prosedürü hukukumuzdakinden

farklıdır

. Bu yüzden, Kanun’daki boşlukların doldurulmasında, bu

bilgi toplama aracının dava ve duruşma öncesi usul özelliği ile yü-

kümlülerin tüzel kişi niteliği de dikkate alınmak kaydıyla, belge ibraz

mecburiyetine ilişkin hukukumuzda kabul edilen düzenlemelere baş-

vurulabilir. Bu araçla bilgi ve belge toplanması avukatla temsil zorun-

luluğuna tabi bir taraf usuli işlemi olma niteliği sahiptir. Bu da işlemin

icrasında prosedüre ilişkin belirsizliklerin giderilmesinde dikkate alın-

malıdır

. Bununla birlikte, farklılıklar hatırda tutularak, hukuk siste-

mimize uygun düştüğü ölçüde, davaöncesi discovery-disclosure(pre-

suit discovery / pre-action conduct) araçlarına ilişkin mukayeseli

hukuktaki çözümlerden de yararlanılabilir

Bilgi toplanabilecek yükümlülerin kimliği açısından Kanun’da

önemli bir belirsizlik yoktur. Fakat, bu açıdan, Kanun’da yükümlüler

arasında sayılan banka ve sigorta şirketleri gibi özel statülü kuruluş

mahiyetinde olan sermaye piyasası kurumları ile finansman şirketleri-

nin de amaca uygun bir yorumla kapsama dahil olduğunu belirtmek

mümkündür. Daha önemli olarak, sözkonusu aracın belgesel disco-

BUDAK, s.364 ; ÇELİKOĞLU, s. 359, 364,381-385.

BUDAK, s.356. Ayrıntılı bilgi için bkz.O.GÜNDÜZ, Anglo-Amerikan Hukuku

Işığında Medeni Yargılama Hukukunda Dava Yönetimi, Ankara 2009,s.101-153 ;

ÇELİKOĞLU, s.191-195.

ÇELİKOĞLU, s. 371,388,404.

Bkz.ABD hukukunda pre-suit discovery(FRCP, r.27) ve İngiliz Hukukunda pre-

action protokol(CPR, r. 2 ).