302 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Cengiz Topel ÇELİKOĞLU
301
Kanun’un açık düzenlemesi karşısında, delil ikamesine esas olmak
üzere davadaki temel meselenin belirlenmiş olması veya yargılama içi
belge ibraz prosedürü(HMK, m.220/1,221/1) sürecinin beklenmesi de
gerekmez(Av.K, m.2/III son c.).
Kanun’da, belge inceletme ve örnek verme yükümlülüğünün ihla-
li halinde uygulanabilecek bir yaptırım tanımlanmış değildir. Burada,
sözkonusu bilgi toplama aracının dava ve duruşma öncesi usul özelli-
ği ceza normunda kıyas yasağı nedeniyle, belge ibraz mecburiyeti ku-
rumundaki aleyhe çıkarım ve disiplin para ve hapis cezası yaptırımla-
rının (HMK, m.220/3,221/3) uygulanması mümkün olmaz. Bu açıdan,
HMK m.327 ve 329/1 hükmüne kıyasen, yükümlülüğünü yerine ge-
tirmeyen uyumsuz muhatabın uyuşmazlığın karşı tarafı konumuyla
davada yer alması halinde, dava sonucundan bağımsız olarak, ihlali
ile sebep olduğu gereksiz yargılama masrafı ve avukatlık ücretinden
sorumlu tutulabilir veya buna mahkum edilebilir. Uyumsuz yüküm-
lünün üçüncü kişi konumunda olması halinde, şahadet hükümlerine
kıyasen (HMK, m.245), duruşma öncesi müzekkereyle ibraza zorlan-
mış olmak kaydıyla, ihlali ile sebep olduğu celse kaybı giderleri ona
ödettirilebilir. Ayrıca, yine, mahkeme müzekkeresiyle zorlanmasına
rağmen yükümlülüğünü yerine getirmeyen muhatabın 5236 s. Kaba-
hatler K’na göre,idari para cezasına mahkum edilmesi de mümkündür
(m.7,8,24,32).
Uygulanabilecek yaptırımlar konusunda, hakim ihlalin davadaki
tüm etkilerini dikkate alarak karar vermelidir
71
.
5-Av.K m.2/III Prosedürünün Usulü ve Amaca Uygun ve Etkin Kulla-
nılması
Av.K m.2/III hükmünde bu prosedürün usulü tanımlanmamış ve
avukata tanınan yetki ile bu araçla toplanan bilgi-belgenin hukuka uy-
gun kullanılması bakımından Kanunda bir denetim mekanizması da
öngörülmemiştir.
Sözkonusu prosedürün usulü bakımından, bu araçla bilgi-belge
toplanılması avukatla temsil zorunluluğuna tabi bir taraf usuli işlemi
geniş yorumla buna dayanak teşkil eder.
71
Ayrıntılı bilgi için bkz. ÇELİKOĞLU, s.421-426.