TBB Dergisi 102. Sayı

128 / 473

TBB Dergisi 2012 (102) Olgun AKBULUT 127
dışında yemin etmek isteyen üyelere Meclis başkanı anayasaya aykırı
olduğu gerekçesi ile izin vermemiştir. 39 Zira, Anayasa’nın 57. mad-
desi açıkça “Heyetlerin müzakeratı lisanı Türkî üzere cereyan eder…” de-
mektedir. Maddede bahsedilen heyetler Osmanlı parlamentosunun iki
kanadını oluşturan Heyet-i Ayan (Ayan Meclisi) ve Heyet-i Mebusan
(Mebusan Meclisi)’dır. Bu noktada ise konuşulan Türkçe ile yazılan
Türkçe arasındaki farktan kaynaklanan sorunlar yaşanmıştır. Bölge-
lere göre lehçeler değiştiği için Meclis’te yapılan konuşmaların kayda
geçirilmesinde yaşanan sorunlar üzerine dilin sadeleştirilmesi çalış-
malarına girişilmiştir. 40
Sovyetler Birliği’nden ayrılarak 1991 yılında bağımsızlığını ka-
zanan Letonya’nın yeniden doğan 1922 tarihli Anayasası’nın Genel
Hükümler başlıklı bölümünde yer alan dördüncü maddesi de “Le-
tonyaca Letonya Cumhuriyeti’nin resmi dilidir” ifadesini kullanmakta-
dır. Anayasa bununla yetinmemiş, 18. maddesinin ikinci fıkrasında
Letonya Parlamentosu’nun yemin metninde her milletvekilinin Le-
tonyacanın yegane devlet dili olan statüsünü güçlendirmeye yemin
edeceğini düzenlemiştir. Ek olarak, 20. maddesinde de Letonyaca’nın
Parlamento’nun çalışma dili olduğunu, siyasal faaliyetlere özgülenen
101. maddesinde yerel yönetimlerin çalışma dilinin Letonyaca olduğu-
nu ve kamu kurumlarına dilekçe sunma hakkının düzenlendiği 104.
maddesinde de dilekçelere herkesin Letonyaca dilinde cevap alma
hakkı olduğunu vurgulamıştır. 41 Anayasa’nın “Azınlıklar” başlıklı
114. maddesi etnik azınlıklara mensup kişilerin kendi dillerini, etnik
ve kültürel kimliklerini koruma ve geliştirme hakkından bahsetse de
bu düzenleme Rusçaya kamu kurumları önünde herhangi bir kulla-
nım alanı tanımamaktadır. Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Hak-
lar Sözleşmesi’nin 27. maddesinin bir nevi tekrarı olan bu hüküm, eğer
39 Meclis başkanı Ahmet Vefik Paşa, Arabistan vilayetinden gelen milletvekillerinin
milletvekili olmak için gerekli olan Türkçe bilme şartının kaldırılması yönündeki
taleplerine karşı “Gelecek seçime kadar daha dört yıl var. Akılları varsa bu zaman içinde
Türkçe öğrenirler” şeklinde çıkıştığı Meclis kayıtlarına girmiştir. Bkz. İlber Ortaylı,
“İlk Osmanlı Parlamentosu ve Osmanlı Milletlerinin Temsili”, Kanun-u Esasi’nin 100.
Yılı Armağanı, s. 173.
40 Meclis üyelerinin Türkçenin farklı lehçelerinde yaptıkları konuşmaları yazılı
Türkçeye geçirmek ile görevli zabıt katibi Ahmet Mithat Efendi’nin bu çok zor
olan işi yaparken bayıldığı dile getirilmiştir. Bkz. Gencer, s. 188.
41 Anayasa metni için bkz. satv. tiesa. gov. lv/?lang=2&mid=8 (Erişim
tarihi: 21. 02. 2012).