TBB Dergisi 105. Sayı

TBB Dergisi 2013 (105)

İ. Uğur ESGÜN

247

Burada ise siyasetin önüne “kanunilik ve insan haklarına değer ve-

ren bir anayasaya uygunluk, idarenin yargısal sorumluluğu” olarak

belirlenen diğer hukuk devleti ilkeleri yeni bir engel olarak dikilir.

Anayasa ve kanunların etik bir içselleştirmeyle vazedildiği, yargı ba-

ğımsızlığının da gerçekten başarıldığı bir hukuk düzeninde meta-etik

siyasetin yürütmeyi ele geçirerek sadece uygulama aşamasındaki is-

tismarı, hem yasama tarafından iktidarsızlaştırılma olasılığını hem

de bağımsız yargı tarafından yaptırıma uğratılma tehlikesini yaratır.

Öyleyse meta-etik bir siyasi iktidarın yaşaması için sadece yürütme

değil, egemenliğin yasama ve yargı kuvvetlerinin de kontrolü gereke-

cektir. Parlamenter hükümet sistemlerinde, siyasi partilerin yürütme

yetkilerine sahip olması, yasamaya talip olması ve parlamento çoğun-

luğunu elde edip ona sahip olmasıyla gerçekleşir. Yarı-başkanlık hü-

kümeti sisteminde de bu durum aynı şekilde gerçekleşmesine rağmen,

siyasi partilerin sadece parlamento değil, cumhurbaşkanlığı seçiminde

de başarılı olması gerekir. Çünkü aksi takdirde parlamento çoğunlu-

ğu sayesinde elde ettiği yürütme iktidarı, güçlü yetkilerle donatılmış

“yabancı” bir cumhurbaşkanı ile paylaşılmış olur. Başkanlık hükümeti

sisteminde de siyasi partilerin çatallanmış bir seçim zaferi beklentisi

vardır ve fakat iki zaferden sadece birisinin tercih edilmesi olasılığın-

da cazip görünen, o siyasi partinin (veya menfaat çevrelerinin) devlet

başkanlığı seçimlerinden galip çıkması olmaktadır. Bu nedenle, özel-

likle başkanlık hükümeti sisteminin en “başarılı” olarak kabul edildiği

ABD’de, Kongre seçimlerinden çok Başkan seçimleri çok daha fazla

siyasi heyecan yaratmaktadır.

C. Çoğulcu Demokrasi ile Hukuk Devleti Gerilimi Örneği

Olarak Rasyonelleşmiş Parlamentarizm İdeolojisi

Rasyonelleşmiş Parlamentarizm, daha çok, “özellikle yürütmenin

güçlendirilerek parlamenter sistemin tıkanıklık yaratma potansiye-

linin zayıflatılması” ve böylelikle “sistemin akılcı ve akıcı işleyişinin

sağlanması”nı ifade eden, ilk kez Boris Mirkin-Guetzevitch tarafından

kullanılmış bir terimdir.

Aslında Mirkine-Guetzevitch’e göre, “siya-

Erdoğan Teziç,

Anayasa Hukuku,

Beta Yay., İstanbul 2009, s. 439. Kemal Gözler,

“Türkiye’de Hükümetlere Nasıl İstikrar ve Etkinlik Kazandırılabilir? (Başkanlık

Sistemi ve Rasyonelleştirilmiş Parlâmentarizm Üzerine bir Deneme)”,

Türkiye

Günlüğü,

Sayı 62, Eylül-Ekim 2000, s.25-47

Son