254 / 505
TBB Dergisi 2013 (105)
İ. Uğur ESGÜN
253
III. TÜRKİYE’DE KAMU ETİĞİ ARAYIŞLARININ
HUKUKSALLAŞTIRILMASI
A. Etik İlkelerin Türk Pozitif Hukuku’na Uyarlanması Süreci
1982 Anayasası’nda “ahlak” kavramının tersine “etik” kavramına
hiç yer verilmemiştir. Buna karşılık, özellikle Avrupa Birliği’ne uyum
sürecinde “etik” kavramı, Anayasa dışı mevzuatta kullanılır olmuş-
tur.
35
Kanun düzeyinde “etik”, ilk kez 25/05/2004’te kabul edilen 5176
sayılı
Kamu Görevlileri
Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Deği-
şiklik Yapılması Hakkında Kanun
ile Türk Pozitif Hukuku’na girmiştir.
36
2004’ten önce ise kanun-altı düzeyde, sırasıyla,
Hacettepe Üniversitesi
İşletmecilik Meslek Etiği Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği
37
ile
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Uygulamalı Etik AraştırmaMerkezi (UEAM)
Yönetmeliği
38
adlı düzenleyici işlemler “etik”i odak alsa da, yukarıda
vurgulandığı anlamda etiğin hukuksallaştırılması değil, etik ilkelerin
araştırılmasının hukuksallaştırılması niteliği taşımaktadır. Oysa 5176
sayılı Kanun ve bu kanuna dayanılarak başta 8044 sayılı
Kamu Görevli-
leri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
(RG, No: 25785, 13.04.2005)
39
olmak üzere yürürlüğe giren yönetme-
liklerde artık “etik ilkeler” araştırılacak bir değerler alanı değil; bizzat
referans alınan, içeriği açıklanan, emir ve yasaklarla belirlenen ve hu-
kuksal sorumluluk doğuracak sonuçlar bağlanan birer hukuk normu
haline dönüştürülmüştür.
Nitekim yukarıda sözü edilen yönetmeliğin 23.maddesinin ilk
fıkrasında
“Kamu görevlileri, görevlerini yürütürken bu Yönetmelikte be-
lirtilen etik davranış ilkelerine uymakla yükümlüdürler. Bu ilkeler, kamu
görevlilerinin istihdamını düzenleyen mevzuat hükümlerinin bir parçasını
oluşturur.”
denilerek açıkça “ahlaka aykırı sözleşme yasağı”nda oldu-
35
Bu konuda ilk kanun-altı mevzuat düzenlemeleri sağlık alanında görülmektedir
(Kocabaşoğlu, Başağaoğlu, Kökrek, s. 83).
36
Resmi Gazete
, 08.06.2004, Sayı: 25486.
37
Resmi Gazete,
15.01.2001, Sayı: 24288.
38
Resmi Gazete
, 21.08.2002, Sayı: 24853.
39
Bu yönetmelikten sonra çıkarılan yönetmeliklerde de 5176 sayılı Kanun’un yürü-
tülmesi amacıyla peyderpey çıkarılmıştır ve benzer düzenlemeler içermektedir.
Kanun’un emri dairesinde ve genel düzenleme niteliği taşıyan 8044 sayılı Ana
Yönetmelik paralelinde bu içerikli yönetmeliklerin ve çeşitli kamu kurum ve ku-
ruluşlarında “Etik Komisyon”ların artacağı kuşkusuzdur. Bu çalışmada o nedenle
sadece 8044 sayılı Ana Yönetmeliğe atıflar yapılacaktır.