TBB Dergisi 105. Sayı

TBB Dergisi 2013 (105)

Süha TANRIVER

b) Görev, mahkemeye ilişkin dava şartları arasında yer alır (HMK

m.114, I/c). Bu niteliğinin doğal sonucu olarak davalı, davanın her

aşamasında görev itirazında bulunabileceği gibi; mahkeme de, da-

vanın her aşamasında, görevli olup olmadığı hususunu re’sen in-

celeyebilir (HMK m.115, I).

c) Mahkemenin, görev ilişkisine riayetsizlik hâlinde vereceği karar,

usûle ilişkin nihai kararlar arasında yer alan görevsizlik kararıdır

(HMKm.20). Görevsizlik kararında görevli olduğu belirtilmiş olan

mahkeme, Kanun’da öngörülen usûl dairesinde, dava dosyasının

önüne gelmesinin sağlanması hâlinde, bu kararla bağlı değildir;

önüne gelen dava bağlamında, görevli olmadığı kanısını taşıyorsa,

o da görevsizlik kararı verebilir (HMK m.21, I/c).

d) Görev kurallarına uyulmamış olması, istinaf hükümlerinin işler-

lik kazanması hâlinde, mutlak bir istinaf sebebi (HMK m.353, III;

355); bugün için ise, mutlak bir temyiz (bozma) sebebi oluşturur

(HUMK m.428, I/2). Yapılan bu tespit, aynı zamanda görev konu-

sunun egemenliğin somut kullanım biçimlerinden birisini oluştu-

ran yargı yetkisinin ve yargı erkinin işleyişiyle doğrudan doğruya

ilişkili olduğunu, aralarında organik bir bağın bulunduğunu bir

başka açıdan ortaya koyar.

e) Görev konusu, usûlî kazanılmış hak kurumunun istisnalarından

birisini oluşturur.

Öte yandan, mahkemelerin görevinin tâyini konusunun, anayasal

bir ilke olan ve hukuk devletinin (AY m.2) yapı taşlarından birisini

oluşturan tabiî hâkim ilkesi

ile bu ilkenin de, yargının bağımsızlığı ve

tarafsızlığı ilkeleriyle sıkı sıkıya bir irtibat içerisinde bulunduğu husu-

sunu da göz ardı etmemek gerekir

Kissel, O.R./ Mayer, H.: Gerichtsverfassungsgesetz, neue bearbeitete Auflage,

München 2008, s.382; Schmidt-Bleibtreu, B./ Klein, F.: Kommentar zum Grund-

sgesetz für die Bundesrepublik Deutschland, 3. Auflage, Luchterland 1989, s.790;

Tanrıver, S.: Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı (Türkiye Barolar Birliği Dergisi,

2013/104, s.11-35), s.16; Demircioğlu, Y.: Medeni Usûl Hukukunda İnsan Hakları

ve Adil Yargılanma Güvenceleri, Ankara 2007, s.67; Çalışır, K. T.: Teori ve Pratikte

Yargı Bağımsızlığı, Ankara 2011, s.262.

Kissel/Mayer, s.381; Scmidt-Bleibtreu/Klein, s.788; Çalışır, s.261; Tanrıver, S.:

Hukuk Yargısı Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı (Makalelerim I, Ankara 2005,

s.211-236), s.215, 216; Tanrıver – Tabiî Hâkim, s.16.