393 / 505
Ceza Muhakemesi Hukukunda Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
392
lenmesinde göz önünde bulundurulacaktır’
denilerek kaçınılmaz hatanın,
her olayda ayrıca değerlendirilmesi gerektiği de ifade edilmiştir. Ha-
tanın
‘kaçınılabilir’
olması konusundaki kıstas, failin somut olayın du-
rumuna ve bilgi ve yaşam deneyimlerine göre, hataya düşmemek için
gerekli bilgiyi elde edip etmediği konusunda herhangi bir çaba göster-
miş olup olmadığıdır. Bu açıdan, failin kişisel özellikleri ile yaşam ve
meslek çevresi, eğitim durumu, konumu ve mesleki deneyimleri de
göz önünde bulundurulmalıdır
29
.
Hukuka uygunluk nedenlerinin koşullarının gerçekleştiğine iliş-
kin kaçınılmaz bir hataya düşme konusunda öğreti, bu hatanın kastı
ve kusuru kaldırdığı konusunda iki farklı görüşe sahiptir
30
. Üçüncü bir
görüşe göre ise, Türk Ceza Kanunu m. 30/3 hükmü hem hukuka uy-
gunluk nedenlerinin maddi şartlarında hem de kusurluluğu ortadan
kaldıran nedenlerin hem de kusurluluğu azaltan nedenlerin maddi
koşullarında hatayı içermektedir
31
. Kanaatimizce de Ceza Muhakeme-
si Kanunu m. 223/3-d hükmünde de belirtildiği gibi hata kusuru orta-
dan kaldırmaktadır.
Kusurluluğu ortadan kaldırıp fail hakkında ceza verilmesine yer
olmadığı kararı verilmesini sağlayan hata hükmü Türk Ceza Kanunu
m. 30/3 hükmünde düzenlenen
‘Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azal-
tan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği hususunda kaçınılmaz bir hataya
düşen kişi, bu hatasından yararlanır’
hükmüdür. Örnek olarak kişi kendi-
sine karşı cebir veya tehdit olduğunu zannederek bir suç işlerse ve bu
hatası da kaçınılmaz bir hata olarak kabul edilebiliyorsa kişi hakkında
Ceza Muhakemesi Kanunu m. 223/3-d hükmü uyarınca ceza verilme-
sine yer olmadığı kararı verilecektir
32
.
29
Öztürk/Erdem, s. 269.
30
Kaçınılmaz hatanın kastı kaldırdığı konusunda bkz. Özgenç, s. 426, Artuk/Gök-
cen/Yenidünya, 2007, s. 689; kaçınılmaz hatanın kusuru kaldırdığı konusunda
bkz. Demirbaş, s. 391, Özbek/Kanbur/Bacaksız/Doğan/Tepe, s. 411, Özbek, s.
90, Doğan, s. 187.
31
Elvan, Keçelioğlu, “Kusurluluğu Ortadan Kaldıran Sebeplerle Hukuka Uygunluk
Sebepleri Arasındaki Ayrımın TCK’ nın Uygulanması Bakımından Pratik Sonuç-
ları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 87, Mart-Nisan 2010, s. 314.
32
Doğan, s. 187.