sayi115

Danıştay Kararları Işığında Vergi Hukukunda İktisadi, Ticari ve Teknik İcaplar

266

sermayenin varlığını ortaya koymaya yeterli değildir. Davacı şirketin

bu borçlanmalarının ticari hayatın icaplarına ters düştüğü, günümüz

iş şartlarına uygun bulunmadığı söylenemez.

Bunun aksini ispat

vergi idaresine düşmektedir.

Alacak borç ilişkilerinde ilişkinin karşılıklılık üzerine kurulduğu

göz önünde bulundurulmalıdır. Zira ticari ve iktisadi icaplar bunu ge-

rektirir. Ancak ilişkinin nasıl şekillendiği başka bir tartışma konusu-

dur. Karşılıklılık ise çeşitli biçimlerde olabilir. Örneğin Danıştay’a göre

sözleşme düzenlenmediği halde, verilen paralar için senet alınmış ol-

ması, bu borçların faiz karşılığı verildiğini gösterir.

Alacak borç ilişkisinin gerçek mahiyetinin araştırılmasında kulla-

nılacak en önemli araçlardan biri de resen araştırma ilkesidir. İlişkinin

doğru olarak analiz edilebilmesi için yeterli araştırmanın yapılması

gereklidir. Dolayısıyla bu süreçte mahkemelerin mükelleften borçla-

rın varlığını ispat eden belgeleri istemesi doğaldır. Ticari defterlerin

incelenmesi suretiyle borçların bu defterlere kaydedilip edilmediğinin

araştırılması ve borçların öz sermaye hesabında dikkate alınıp alın-

madığının ortaya konulması gereklidir. Kayıtlar tutulmuş ise beyan-

namenin borçlar hanesinde mükerreren gösterilip gösterilmediği de

tespit edilmeli, hatta gerekirse bir bilirkişi incelemesi yaptırılmalıdır.

Zira işletmenin borçları öz sermayesinin birer cüzü olarak kabul edil-

melidir.

Benzer bir uyuşmazlıkta Danıştay bu tespitini yinelemektedir:

Olayda davacı şirket tarafından, yeniden değerlemeye tabi tutulan

makine ve tesisler için amortisman ayrılmadan değerleme yapıldığı-

nın farkına varılmıştır. Bundan sonra, şirket yetkilileri yapılan kaydın

ters çevrilerek iptal edildiğini, değer artış fonunun sermayeye ilave

dışında herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesinin söz ko-

nusu olmadığını iddia etmiştir. Ancak bu şekilde kayıt yapılmasının

başka bir hesaba nakil mi yoksa iptal mi olduğunun tespiti davacının

defter ve belgeleri üzerinde yaptırılacak inceleme sonucunda ortaya

Dnş. 4. D., E. 2001/1483, K. 2002/878, T. 06.03.2002.

Dnş. 4. D., E. 2001/1482, K. 2002/881, T. 06.03.2002.

Dnş. 7. D., E. 2001/4837, K. 2005/49223, T. 23.03.2005.

Dnş. 7. D., E. 1986/1381, K. 1986/2375, T. 21.10.1986.