sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Selami ER / Halil İbrahim DURSUN

413

davalarda bu güvence, normal şartlarda davanın açılmasıyla başlar

ancak bazı durumlarda

daha önce de başlayabilir. Her iki davada da

makul süre güvencesi davanın esası hakkında nihai karar verilene dek

devam eder.

Her olayın kendine özgü şartları ve farklılıkları olduğu için, yar-

gılama süresinin makul olup olmadığı davanın özellikleri çerçevesin-

de değerlendirilmektedir, yani AİHM tarafından makul süreye ilişkin

belirlenmiş mutlak bir süre yoktur. Olayın özel şartları nedeniyle altı

veya yedi yıllık süreler makul süreye uygun olarak değerlendirilebile-

ceği gibi, üç ile beş yıl arasındaki sürelerin makul olmadığına da karar

verilebilmektedir. Hızlı bir yargılama gerektiren özel olayların mevcut

olduğu davalarda, istisnai olarak iki yıllık bir süre dahi makul süreye

aykırı bulunabilmektedir.

Anlaşılacağı üzere AİHM makul sürenin belirlenmesinde belli ve

mutlak bir sınır öngörmeyip her davayı kendi şartları içinde değerlen-

dirmektedir. Makul sürenin aşıldığı iddiasıyla yapılan başvurularda

AİHM, yargılama süresinin makul niteliğinin, davanın koşullarına,

Mahkemenin içtihatları çerçevesinde kabul edilen kriterlere, özellikle

davanın karmaşıklığına, başvuran ile yetkili makamların tutumuna

ve ilgililer için ihtilaf konusu davanın içeriğine bakılarak değerlendi-

rildiğini hatırlatmakta

ve önüne gelen somut olayı bu kriterlere göre

değerlendirerek hükmünü kurmaktadır. Bu aşamada AİHM’in içtihat-

larıyla kabul ettiği bu kriterlere kısaca değinilecek ve işe iade davala-

rındaki durum açıklanmaya çalışılacaktır.

A- Davanın karmaşıklığı

Davanın hem hukuki hem de maddi (olaylar) açıdan bütün yönleri,

yargılamanın karmaşıklığı değerlendirilirken ele alınmaktadır. Bunun

“Mahkeme” kavramının AİHM içtihatlarındaki yorumu veya yargılamanın bütü-

nü dikkate alınarak uyuşmazlığın başlangıç tarihi daha önceki bir tarih olabilmek-

te, bu nedenle idareye veya iç hukukta idare hukuku içinde değerlendirilebilecek

bazı itiraz kurullarına başvuru tarihi ile de süre başlayabilmektedir. Örn:König/

Almanya kararı (İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa –Anayasa Mahke-

mesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme- Editör:Sibel İnceoğlu, Avrupa

Konseyi-2013, 1. Bası, s.278-279)

D.J.Harris / M.O’Boyle / E.P.Bates / C.Mbuckley, s.281

İnceoğlu, s.373

AİHM, Daneshpayeh/Türkiye, B. No: 21086/04, 16/7/2009, § 26