dergi 123

TBB Dergisi 2016 (123)

Emine Aslı KÜÇÜKAYDIN

217

zenlemelerden örnek vermek gerekirse: Türk Medeni Kanunu madde

994/f. 3’e göre: “Zilyedin elde ettiği ürünler, yaptığı giderler sebebiyle

doğan alacaklarına mahsup edilir”. Aynı şekilde Türk Borçlar Kanunu

madde 408’e göre “…Ancak, işçinin bu engelleme sebebiyle yapmak-

tan kurtulduğu giderler ile başka bir iş yaparak kazandığı veya kazan-

maktan bilerek kaçındığı yararlar ücretinden indirilir” gibi mahsup

ilişkisinin düzenlendiği çeşitli hükümlerin bulunduğu görülmektedir.

Takas ise, Türk Borçlar Kanunu madde 139 ila 145. maddeleri

arasında “Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi” bölümünde

düzenlenmiştir. Karşılıklı, muaccel ve aynı cinsten iki borcun, borç-

lularından birinin tek taraflı irade beyanıyla sona erdirilmesi olarak

tanımlanmaktadır.

Takas, birbirinden hem alacaklı hem de borçlu

olan tarafların, bu karşılıklı borçları fiilen ödemek yerine, tek taraflı

yapabilecekleri beyanla, bu alacakları az olanı tutarında sona erdir-

melerini ifade eder.

Takasın, belirtilen şekilde alacakları örtüştükleri

miktarda sona erdirmesi tüm hukuk sistemlerinde kabul edilen bir

durum olmasına rağmen; takasın ne şekilde gerçekleştiği hususu ül-

kelerin düzenlemesine göre farklı görünümler arz etmektedir.

Türk

Hukuku’nda takas yenilik doğuran bir hak niteliğindedir, hukuki iş-

lemle kullanılmaktadır ve geriye etkili sonuçlar doğurmaktadır.

durumu Türk Borçlar Kanunu madde 143 şu şekilde düzenlenmiştir:

“Takas, ancak borçlunun takas iradesini alacaklıya bildirmesiyle gerçekleşir.

Bu durumda her iki borç, takas edilebilecekleri anda daha az olan borç tutarın-

ca sona erer.”

Bu hüküm sebebiyle de borçların sona ermesinin sonuç-

larının da takas edilebilecek andan itibaren etkisini göstermiş oldu-

Akman/Burcuoğlu/Altop, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yedinci Baskı, İs-

tanbul 1993 s. 1013; Aral, s. 23 vd.; Develioğlu, s. 21 vd; İpek, s. 21.

Fahrettin Aral, Türk Borçlar Hukukunda Takas, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara

2010, s. 21.

Andreas Von Tuhr, çeviren, Avukat Cevat Edege, Ankara, 1983 s. 664; Oğuzman/

Öz, s. 584; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, s. 1012; Senai Olgaç, Kazai ve İlmi

İçtihatlarla Borçlar Kanunu, Olgaç Matbaası, Ankara 1976, s. 574 vd.; Bucher Eu-

gen, çeviren: Vedat Buz “Yargılamada Takas: Maddi Hukuka Dönüş, Bilgi Toplu-

munda Hukuk Ünal Tekinalp’e Armağan C. 2, İstanbul 2003, 613-650, s. 613; De-

velioğlu, s. 212; Hamide Özden Özkaya Ferendeci, İflas Hukukunda Takas, Beta

Yayınları, İstanbul 2013, s. 59.

Özkaya FerendeciBeyan ile gerçekleşen takas, kendiliğinden gerçekleşen takas,

mahkeme önünde gerçekleşen takas şeklindeki görünümler hakkında ayrıntılı

açıklamalar için bkz. s. 59 vd.

Vedat Buz, “Takas Beyanının Geriye Etkisi Üzerine”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuz-

man Anısına Armağan, İstanbul 2000, 229-253, s. 229.