223 / 497
Karşı Dava
222
teşkil eden takasın hukuken geçerli olup olmadığını Türk Borçlar Ka-
nunu hükümlerine göre inceler ve sonuca bağlar.
32
Takas davalı açısından savunma vasıtalarından biri olduğu için,
davalının bu beyanına yazılı yargılama usulünde en geç ikinci cevap
dilekçesinde; basit yargılama usulünde ise cevap dilekçesinde yer ver-
mesi gerekmektedir.
33
Davalı takas savunması ileri sürmediği halde,
hâkim kendisine sunulan dava malzemelerinden bu durumu tespit
ediyorsa, takası resen nazara alabileceği kabul edilmektedir. Çünkü
bu durum teknik anlamda bir itiraz teşkil etmektedir. Ancak, dosya-
dan anlaşılamayan bir takas itirazının varlığının sonradan ileri sürül-
mesi savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağı kapsamına
dâhil olacaktır.
34
Doktrinde takasın dava malzemesi olarak dosyaya
girdiği durumda, davalı bu hususu savunma vasıtası olarak ileri sür-
mediyse hâkimin bu durumu resen nazara alıp karar veremeyeceğini
söyleyen bir görüş
35
bulunmaktadır. Ancak kanaatimizce bu görüş isa-
betli değildir. Çünkü zaten davadan önce takas beyanı borçları karşı-
lıklı olarak sona erdirmiştir. Bu sebeple de takas teknik anlamda “iti-
raz” olarak nitelendirilmektedir. Usul hukuku anlamında defi olarak
nitelemesinin yapılması, ileri sürülmesi gereğine olan ihtiyaçtan de-
ğil, maddi hukuk ile usul hukuk anlamındaki definin farklı anlamları
içermesinden kaynaklanmaktadır.
36
ii. Dava Esnasında Takas Beyan Edilmesi
Davalının aleyhine açılmış bir dava esnasında yaptığı takas beya-
nının hukuki niteliği konusunda doktrinde uzun soluklu tartışmalar
yapılmıştır. Bu tartışmaların sonucunda medeni hukuk teorisi ve usul
hukuku teorisi olmak üzere temelde iki görüş ortaya çıkmıştır.
37
Kar-
32
Aral, s. 206
33
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun açık düzenlemesi karşısında Muşul’un ese-
rinde geçen “esasa cevap süresi içinde vereceği cevap layihasında def’i olarak ileri
sürmek suretiyle…” ibaresinin Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu dönemi açı-
sından geçerli olduğu kanaatindeyiz. bkz. Muşul, s. 272.
34
Arals. 210; Develioğlu, s. 222. vd..
35
Ejder Yılmaz, Davada Takas ve Mahsup Talebi, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku
Dergisi, Legal Kitabevi, Sayı 16, 2010, 247-284, s. 277.
36
Benzer yönde değerlendirme için bkz. Develioğlu, s. 224, dn. 947.
37
Konu kapsamını gereğinden fazla genişletmemek amacıyla bu görüşleri temellen-
diren ilkelere ve sonuçlarına ayrıntılı olarak yer vermemekteyiz. Bu görüşler için
bkz. Üstündağ, (Takas), s. 214 vd. ; Üstündağ, (Yargılama)s. 500 vd.; Aral, s. 211
vd. ; Develioğlu, s. 238 vd.; Topuz/Topuz, s. 723. vd.; Alangoya/Yıldırım/Deren-