226 / 497
TBB Dergisi 2016 (123)
Emine Aslı KÜÇÜKAYDIN
225
ğu için, burada olsa olsa gerçek olmayan hukuki bir şartın varlığın-
dan bahsedilecektir.
48
Davalı terditli takas beyanını, davada savunma
vasıtasıyla
49
ileri sürebileceği gibi; karşı dava açmak suretiyle de ileri
sürebilir.
50
Davalının takası terditli olarak ileri sürdüğünün kabulü
için mutlaka “terditli takas ileri sürüyorum” ya da bu anlama gelecek
ifadeler kullanması gerekmemektedir. Bilindiği üzere hukuki nitelen-
dirmeyi hâkim yapmaktadır.
51
Terditli takasın savunma şeklinde ileri sürüldüğü durumda mah-
keme davacının netice-i talebinin bulunmadığına karar verirse takas
gündeme gelmeyecektir.
52
Davacının alacağının çekişmeli, davalının
alacağının ise çekişmesiz olduğu durumlar açısından terditli takas
beyanının yargılamada nasıl bir incelemeye tabi tutulacağı konusun-
da ise değişik görüşler ileri sürülmüştür.
53
Davanın reddi teorisi, bu
durumda hâkimin asıl alacağa ilişkin bir inceleme yapmaksızın da-
vayı reddetmesi gerektiğini belirtmektedir. Delil ikamesi teorisi ise,
hâkimin önce asıl alacağın varlığını incelemesi gerektiğini; eğer alacak
mevcutsa davayı takastan ötürü reddetmesi gerektiğini –ki bu takdir-
de takas da kesin hüküm kapsamına girecektir- savunmaktadır. An-
cak alacak mevcut değilse davayı bu sebepten ötürü reddetmesi gerek-
tiğini söylemektedir.
54
48
Aral, s. 220; Topuz/Topuz, s. 725 vd.
49
Mahkeme dışında yapılmış takas beyanı ve dava esnasında ilk kez yapılan savun-
ma beyanı bu kapsama girmektedir.
50
Terditli takas beyanının nasıl yapıldığına dair şu şekilde örnek göstermek müm-
kündür: “Davacının alacağı mevcut bulunmadığından asıl davanın reddine ve
fakat karşı davada ileri sürdüğüm alacağımın hüküm altına alınmasına; dava-
cının alacağının mevcut bulunduğu sonucuna varılması halinde ise, alacağımın
davacının alacağı kadar olan kısmının takas talebinde bulunduğumdan, bunların
takasına ve asıl davacının fazla alacağımı ödemesine hüküm verilmesine…” De-
velioğlu,, s. 244 dn. 1029.
51
Topuz/Topuz, s. 726; Feriha Kuru, Takas İşlemi, Takasın Davaya ve İflasa Etkisi,
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Medeni Hukuk) Ana-
bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2012, s. 47.
52
Aral, s. 220.
53
Aral, s. 221 vd. ; Topuz/Topuz, s. 727 vd.
54
Aral, s. 221 vd.. ; Topuz/ Topuz, Delil ikamesi teorisine üstünlük tanınması ge-
rektiğini şu gerekçelerle açıklamaktadırlar: Terditli takas, takasın yalın olarak ileri
sürülmesinden farklıdır. Bu takdirde davalının dava konusu alacağı kabul ettiği
anlamına gelecek bir iradesi yoktur. Bilakis kabulden kaçınmak için terdit ilişki-
sine başvurmaktadır. Bu sebeple mahkemenin dava konusu asıl alacak hakkında
inceleme yapması gerekmektedir. Topuz/Topuz, s. 727 vd. Usul ekonomisi ve
tarafların menfaati açısından tercih edilmesi gereken teorinin delil ikamesi teorisi