dergi 123

TBB Dergisi 2016 (123)

A. Ersoy KONTACI

önüne alındığında ise, bu soruya basitçe “hayır” cevabı vermek müm-

kün görünmektedir. Ama aslında bu cevap, zor sorulara verilen diğer

pek çok basit cevapta olduğu gibi, bizi aradığımız sonuçlara götürme

şansı olmayan bir cevaptır. Zira belirtmek gerekir ki; koalisyonlar söz

konu olduğunda siyasî partiler, bünyelerinde taşıdıkları farklılıkları

büyük ölçüde ikinci plâna atmakta ve dolayısıyla

tekil aktörler

olarak

hareket etmektedirler. Dahası, Avrupa geleneğinde, çok parçalı siyasî

parti sistemlerinde bile parti disiplininin % 80-90 arasında değişen bir

oranda etkin olduğu hatırlandığında, bu tespit daha da geçerli hale

gelmektedir.

Bu tespitin bizim için asıl önemli olan boyutu ise, ortaya koyduğu-

muz cümleyi tersten okuduğumuzda ortaya çıkmaktadır. Gerçekten,

“siyasî partiler, koalisyon süreçlerinde disiplinli parti özelliği göster-

mektedirler” cümlesinin, aynı zamanda, “koalisyonlar, siyasî partile-

rin iç disiplinini ve politik tutarlılığını artıran siyasî

süreçlerdir”

şeklin-

de okunması da mümkündür.

Kısacası koalisyon olgusu, başlangıçta

tahmin edilenin tam aksine, çağdaş demokrasilerin etkin yönetim

ihtiyaçlarının karşılanması için gereken disiplinli ve tutarlı parti ya-

pılanmasına katkı yapan başlıca olgulardan biridir. Dahası, son dö-

nemde yapılan çalışmaların da gösterdiği üzere, bildiğimiz anlamda

disiplinli bir yapıya ve hiyerarşik bir örgütlenmeye sahip olmayan

partiler dahi, koalisyonları başarıyla sürdürebilmekte ve iç çatışmala-

rını, koalisyonlar esnasında büyük ölçüde çözümleyebilmektedirler.

Kuşkusuz, koalisyonların kurulmasını etkileyen başlıca faktörler-

den biri de, ülkedeki parti sisteminin yapısı ve niteliğidir. Parti sis-

temleri konusu, bugüne kadar pek çok yazar tarafından pek çok farklı

şekilde ele alınmış ve incelenmiş bir konudur. Ancak, koalisyon hükü-

metlerinin incelenmesi açısından en aydınlatıcı tasniflerden biri, La-

Klaus Von Beyme, Political Parties in Western Democracies, Gover, Aldershot

1984, s. 224.

Bu kuralın düşünülebilecek tek istisnası ise, koalisyon pazarlıklarının, zaman za-

man, bu pazarlığa taraf olan partilerin üzerinde “zorlayıcı” veya “dağıtıcı” etkiler

yaratması durumudur. Ancak, meseleye dikkatle bakılırsa, burada görülen bu

“dağıtıcı” etkinin de, aslında yukarıda “politik tutarlılık” olarak isimlendirdiği-

miz sürecin sağlamasından ibaret olduğu görülebilmektedir.

Moshe Maor, Parties, Conflicts and Coalitions in Western Europe, Organisational

Determinants of Coalition Bargaining, Routledge, Chippenham Wiltshire 1998, s.

xi.