dergi 123

TBB Dergisi 2016 (123)

A. Ersoy KONTACI

hükümetleriyle karşılaştırmaya yönelmek değil (ki bu, genellikle sa-

nıldığının aksine, pek çok açıdan kolaylıkla mümkün olmayacak bir

çabadır); onları birer gerçeklik olarak kabul edip, kendi varoluşları çer-

çevesinde değerlendirmektir.

Bu bağlamda, koalisyon hükümetlerinin ömürlerini değerlendirir-

ken öncelikle cevaplanması gereken soru; bir “hükümetin sona erme-

si” tabirinden neyin anlaşılması gerektiğidir. İlk bakışta gereksiz gibi

görünen bu soruya cevap olmak üzere önerilen dört ölçüt bulunmak-

tadır. Bunlar, sırasıyla; kabine üyeliklerinin farklı partiler arasında ye-

niden dağılımı (kabinede yer alan partilerin değişmesi), hükümetin

istifası, başbakanın değişmesi ve yeni bir seçimin yapılmasıdır.

İlk bakışta hepsi de son derece geçerli “sona erme” sebepleri gibi

görünen bu olayların iki tanesi, aslında gerçek bir sona erme sebebi

olarak değerlendirilemeyecek kadar şüphelidirler. Zira her şeyden

önce belirtmek gerekir ki; yukarıda sayılan dört sebep içinde en açık

gösterge gibi görünen “hükümetin resmen istifası” ölçütü, aslında

en fazla şüpheyle karşılanması gereken ölçüttür. Gerçekten de bazı

sistemlerde hükümetin istifası tamamen sembolik ve geleneksel bir

anlam taşımakta; başta İtalya olmak üzere diğer bazı ülkelerdeyse,

istifa, bir tür basit parlamento oyunundan ibaret kalmaktadır.

Zira

İtalya’da hükümetlerin istifası sıklıkla rastlanan bir durum olmak-

la birlikte, bu ülkede bir kabinenin istifasının ardından, çoğunluk-

la hemen aynı siyasî partiler tarafından –ve hatta aynı başbakanın

liderliğinde– yeni bir kabinenin kurulduğu görülmektedir.

Benzer

şekilde, Türkiye’de de 3 Kasım 2002 seçimleri sonrasında kurulan 58.

Hükümet (Abdullah Gül Hükümeti), Adalet ve Kalkınma Partisi Ge-

nel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 9 Mart 2003 tarihinde yapılan

“Siirt Milletvekili Yenileme Seçimi”nde Parlamento’ya girmesinin ar-

dından 11 Mart 2003 tarihinde Başbakan’ın istifasını vermesiyle bir-

likte sona ermiştir. Bunun üzerine, 14 Mart 2003 tarihinde kurulan

59. Hükümet’in ise (Recep Tayyip Erdoğan Hükümeti), faaliyetlerine

benzer siyasî program ve siyasî kadrolarla devam ettiği görülmüştür.

Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere, hükümetin istifası ölçütünden

hareketle oluşturulan istatistiklerdeki hata payı yüksek olup; anılan

Carol Mershon, “The Costs of Coalition: Coalition Theories and Italian Govern-

ments”, American Political Science Review, Vol. 90, No. 3 (September 1996), s. 534.