423 / 497
Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler
422
sadece kasten cinayet değil, önemsiz hırsızlıklara dahi ölüm cezası ön-
görmesine rağmen özellikle taammüden cinayet, kasten öldürme ve
taksirle öldürme arasında ayrım yapmaktadır. Bununla birlikte Home-
ros döneminin öç almaya dayalı hukuka nazaran iyileştirme getiren
Drakon yasaları somut içeriği belirsiz ve tartışmalı olsa da, cezai hü-
kümler içeren özel hukuk kuralları içermektedir.
11
Siyasal, toplumsal
ve ekonomik koşulların değişmeye başlamasıyla birlikte, aristokratik
içerikli sözlü tanrısal yasalar olan
thesmoi
12
hem zenginlerle yoksul-
lar hem de zenginlerin kendi aralarındaki anlaşmazlıkları gidermede
yetersiz kalmıştır. Özellikle de tanrıların koyduğu bu yasaların uygu-
layıcısının soylular olması, hoşnutsuzlukları daha çok arttırmıştır. Bu
koşullar içinde MÖ VI. yüzyılın başlarında, Sparta hariç, kayda değer
bir Yunan devleti de bulunmamaktadır. Bu devletler de yazılmamış
yasalar (
agrafa nomima
) ve mutlak hükümlerin (
autognomones
) ötesine
gidememiştir. Dolayısıyla söz konusu dönemde hem Yunanistan hem
de Batı Anadolu’da yaşayan Yunanlıların adli teşkilatları ve muhake-
me usulleri hakkında bilgi yoktur.
Atina demokrasisinde gelişen hukuk sisteminin temeli Solon
13
ya-
salarına dayanır. Halk Meclisi (
Ekklesia
14
), Dörtyüzler adıyla bilinen
11
Douglas Maurice Macdowell, The Law in Classical Athens, New York, Cornell
University Press, 1978, 42-47.
12
Thesmos: Tanrılar tarafından konulan yasa; tanrısal yasa; thesmoi: Atina’daki en
erken yazılı yasaların atfedildiği Drakon ve Solon kendi yasalarından nomoi de-
ğil, thesmoi olarak söz ederler (Atinalıların Devleti7.1; 41. 2). Bu durumda thes-
moi bir yasa koyucu tarafından halka zorla kabul ettirilen, adeta tanrı buyruğu
olarak kabul edilen ve aristokratların işine yarayan yasaları, nomoi ise toplumun
her kesiminin sosyal ve siyasal yaşamını adil bir biçimde düzenleyen, bütün halk
için geçerli ve bağlayıcı olarak görülen yasaları ifade etmektedir. Nomothetai
(yasa koyucu) lakabıyla anılan Drakon’un yasaları aristokrasinin halkın üzerinde-
ki egemenliğinin ifadesiydi.
13
Solon: Doğuştan soylu (eupatrides) aileden gelen Atinalı devlet adamı ve ozan
(MÖ 640-558). Attika bölgesinde büyük karışıklıklara yol açan tarım bunalımı
çıkınca arkhon oldu. Yaptığı reformlar arasında çiftçilerin borçlarının silinmesi,
yabancı ülkelere köle olarak satılmış vatandaşların ülkeye geri getirilmesi, borç
yüzünden köle olmayı yasaklaması sayılabilir. Solon, siyasal alanda yaptığı işleri
duyurmak ve haklılığını savunmak amacıyla elegeia ve iambos vezniyle şiirler
yazmıştır. Şiirlerinde ülkenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal sıkıntıla-
ra çözümler önermesi nedeniyle sonraki araştırmacılar için başlıca bilgi kaynağı
olmuştur.
14
Ekklesia: Başta Atina olmak üzere, bazı kent devletlerindeki Halk Meclisi. 18 veya
20 yaşını doldurmuş ve bağlı oldukları demosa kayıtlı olan erkek vatandaşlardan
tamamı Halk Meclisi’ne (Ekklesia) katılabiliyordu. Yasama ve yargı gücünü elin-
de tutan bir siyasal organ olan bu meclisin üyeleri, Halk Mahkeme’sinde (Heliaia)