429 / 497
Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler
428
I. Arkhon
lar
Yargıcın hem mahkeme başkanı hem de savcı olması pek olası
değildir. Suçlama bir temsilci tarafından yapılmış olabilir. İkinci ve
en önemli durum, yargıç, kendi teklifinin görüşüleceği mahkeme-
ye gelmeyip kendi alanı ile ilgili konularda, özel kişilerin suçlama
ve taleplerini sunduğu durumlarda ortaya çıkar. Buradaki rolü adli-
ye memurunun görevine benzer; suçlamayı alır, yasalara riayet edi-
lip edilmediğine bakar, yargıçların üstüne düşünerek karar vereceği
materyalleri hazırlar,
Thesmotetai
(yasa koyucu
arkhon
lar) ile birlikte
mahkeme gününü kararlaştırır, mahkemeye başkanlık eder ve bazen
de cezanın infazından sorumlu olur. Anayasa kuralları ve pratiği ona
mahkemenin ön hazırlığında pek fazla yetki vermez ve hatta karar-
da da hiç bir etkisi yoktur. Hukuki ve yönetimsel fonksiyonların bu
ayrımı, yargıcın kendi yetki alanında olmayan konularda suçlamada
bulunamaması gibi basit ve anlaşılabilir bir ilkeye dayanır. Yargıcın
‘yetki alanı’ yürüttüğü görev tarafından tanımlanırdı. Örneğin birin-
ci
arkhon
(
arkhon eponymos
) yetimlerin, kadın mirasçıların ve dulların
haklarından sorumluydu, yani vatandaşların aile hakları ile ilgile-
nirdi.
37
Yetimlere, dullara ve mirasçılara haksızlık yapanları mahke-
meye vermek ya da para cezasına çarptırmak onun göreviydi. Adam
öldürme veya dine hakaret suçları ilkel kralın hem adını hem de dini
görevlerini taşıyan ikinci
arkhon
u (
arkhon basileus
) ilgilendirirdi.
38
Ci-
nayet işleyerek dinen kirlenmiş olan insanların vatandaşlık haklarını
kaybetmelerine karar vermek yetkisine sahip
Arkhon basileus
, devlet
dinini denetler ve atalardan kalma kurban törenlerini düzenlerdi. Bu
bağlamda yargılama yetkisi, resmi görevleriyle ilişkili olarak dine kar-
şı işlenmiş bütün suçları içerirdi. Çeşitli adam öldürme davaları için
oluşturulan bütün mahkemelere de
arkhon basileus
başkanlık ederdi.
Fakat kasıtlı öldürme ve yaralama davalarıyla zehirleyerek öldürme,
yangın çıkarma suçlarına Areopagos Mahkemesi önünde bakılırdı.
Üçüncü
arkhon
(
arkhon polemarkhos
) savaşta komutanlığı üstlenme olan
eski askeri fonksiyonlarından arındırılmıştı; onun yerine taksirli öl-
dürme, öldürmeye kışkırtma davalarıyla bir köleyi, Atina’da yerleş-
miş bir yabancıyı (
metoikos
39
) ve değişik amaçlarla geçici süre orada
37
Aristoteles, Atinalıların Devleti 56. 6.
38
Aristoteles, Atinalıların Devleti 57.
39
Yunancası metoikos/metoikoi, Yunan kent devletlerinde kendi isteğiyle gelip