dergi 123

TBB Dergisi 2016 (123)

Ayşen SİNA

425

diği bir cezayı Halk Meclisi’ne (

Ekklesia

) katılan kişilerden oluşan bir

mahkemeye başvurarak temyiz edebilmesi dışında, bu mahkemenin

işleyişiyle ilgilimiz yok denecek kadar azdır. Bununla birlikte bu sis-

temde

arkhon

un kararı, bütün ulusu temsil eden bir mahkemeye tem-

yize götürülebiliyordu; bu mahkeme ise teorik olarak en fakirinden

en zenginine toplumun her sınıfından gelen kişilerden oluşmaktaydı.

Bununla birlikte Solon yasalarının her vatandaşa dava açma hakkı

tanıması akabinde yeni bir meslek doğurmuştu:

sykophantes

(ihbar-

cılık/jurnalcilik). Jurnalciliğin ortaya çıkması ve hızla yayılarak art-

masının başlıca nedeni işlenen suçlar için kamu adına dava açacak

savcının olmaması, onun işini kamu yararına “sözüm ona” duyarlı (!)

kişilerin yerine getirmesidir. MÖ IV. yüzyıl edebiyatında ve kayıtların-

da yansıtılmakta olan ayrıntılı yapıya sahip bir teşkilat olarak görülen

yargıçların (

dikastes

veya

heliastes

) ne zaman ortaya çıktığı tam olarak

belirlenememektedir. Böylesi bir sistem ve bu sisteme bağlı yargıçlar

yoruma dayalı bir yasama sistemini benimsemişlerdir ve bu yasama-

dan günümüze herhangi bir kayıt kalmamıştır. Fakat Perikles’in bu

yargıçlara maaş bağladığını

ve böylece yargıçların etkili demokratik

organlar halini aldıkları bilinmektedir.

Yargıçlar

Aristoteles, yargıcın görevini tanımlarken adaletin bir eşitlik, hak-

sızlığın ise bir eşitsizlik olduğunu, yasanın sadece zararın farkına bak-

tığını ve onlara eşit muamele yaptığını söyler. Bir başka deyişle yargı-

cın birinin haksızlık yapıp yapmadığına, ötekinin haksızlığa uğrayıp

uğramadığına ve birinin zarar verip ötekinin zarar görüp görmediği-

ne baktığını dile getirir. Dolayısıyla yargıcın, eşitsizlik olan bu adalet-

sizliği denkleştirmeye çalıştığını; çünkü biri dövülüp öteki dövünce

ya da biri öldürüp öteki öldürülünce, yapılan ile maruz kalınan eşit

olmayan bir bölümleme olarak göründüğünü; buna karşılık yargıcın,

cezayla kazancı azaltarak bunları düzeltmeye çalıştığını ekler.

Sykophantes: Sözcük anlamı “incir çalanı haber veren kimse”, “incir muhbiri”

demektir. Atina’da söz konusu yasaya dayanarak kişisel kazanç sağlamak için

uyduruk bir suçlamayla bir kişi aleyhine dava açan kişi.

Aristoteles, Atinalıların Devleti 62. 2; Plutarkhos, Perikles IX Şurada: Hayatlar:

Perikles – Fabius Maximus (Çev. O. Davies), Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı, 1945.

Aristoteles, Nikomakhos’a Etik (Çev. C. Şentuna- S. Babür) Ankara, Hacettepe

Yayınları, 1988, V. 4. 1132 a, s.100.