432 / 497
TBB Dergisi 2016 (123)
Ayşen SİNA
431
IV. Kırklar (
Tesserakontoi
) /
Demos
Yargıçları:
MÖ VI. yüzyılın ortalarında tiran Peisistratos tarafından soylu-
ların yerel yargılama hakkını ortadan kaldırmak için oluşturulmuş,
ancak tiranlık rejiminin çökmesi üzerine önemini yitirmiş olan otuz
kişiden oluşmuş
demos
yargıçlığı birimi (
dikastai kata demous
), MÖ 453/2
yasasıyla yeniden oluşturulmuştur.
46
Demos
yargıçları
dikasterion
lar
üzerindeki iş yükünü azaltmak ve davaları Atina’ya taşımadan yerin-
de yargılama yapmak amacıyla kırsal nüfusa sağlanmış bir ayrıcalıktı.
Gezgin olan otuz
demos
yargıcı, sonraları davaları seyahate çıkmadan
Atina’da görmeye başladılar.
47
MÖ 403 yılında, Otuzların oligarşik yö-
netiminin
48
yıkılmasından sonra sayıları kırk kişiye çıkarıldığından
Kırklar olarak adlandırılan kırk yargıçtan oluşan birim, Atinalıların
yaşamında esasen antik edebiyat metinlerinde ve yazıtlarda anlatıl-
dığından çok daha fazla öneme sahipti. Kırk yargıç, her
demos
tan dört
kişi olmak üzere kur’a ile tayin olurdu ve her yargıç kendi
demos
unun
üyelerine karşı açılan davalara bakardı. Bu yargıçların, davacının id-
diasına göre maddi değeri 10
drakhme
yi
49
aşmayan özel hukuk dava-
larında kendi başlarına karar verme yetkileri vardı.
50
Bu miktardan
fazla ceza gerektiren davalarda ise karar vermeyi hakemlere (
diaitetai
)
bırakırlardı. Ancak hakemin kararını taraflardan birinin uygun bul-
46
Aristoteles, Atinalıların Devleti 16. 5, 26. 3, 48. 5, 53. 1; Demosthenes, Against Ti-
mocrates, 24. 112 Kullanılan Metin ve Çeviri: AgainistMeidias. Adration, Aristoc-
rates, Timocrates, Aristogeiton (J. H. Vince) The Loeb Classical Library, London,
1956.
47
Douglas Maurice Macdowell, s. 206.
48
Otuzlar Yönetimi: Oligarşi eğilimli bir grup Atinalı, yaklaşık otuz yıl süren Pelo-
ponnesos Savaşlarının ardından, MÖ 404 yılında demokrasiyi devirip yeniden oli-
garşi yönetimine uygun bir anayasa hazırlamaya kalkışırlar. Bunun üzerine Halk
Meclisi’ni yeni bir anayasa hazırlayacak otuz kişiden oluşan bir kurul atamaya
zorladılar. Otuzlar yeni bir meclis kurdular, mahkemeleri dağıttılar, kendilerine
muhalefet eden düşmanlarını ortadan kaldırdılar ve mal varlıklarına el koydular.
Demokrasi yanlısı sürgünlerin bir araya gelmesi üzerine de ılımlı oligarşi yanlıları
Atina’da yönetimi üstlendiler. Sparta kralı Pausanias’ın arabuluculuğuyla taraflar
arasında uzlaşma sağlandı, sonunda yeniden tam demokrasiye dönüldü.
49
Yunan kent devletlerinde kullanılan gümüş sikkedir. Önceleri kentten kentte de-
ğeri değişen bu gümüş sikke, Atina’nın MÖ V. yüzyılda ticarette üstünlüğü ele
geçirmesiyle tedavüldeki başlıca para birimi haline gelmiştir. Bir drakhme 6 obo-
los, 1000 drakhme 1 mina ve 60 mina da 1 Atina talantonuna eşittir.
50
Aristoteles, Atinalıların Devleti 53. 1-2; Lysias, Against Pankleon 23. 2, Kullanılan
Metin ve Çeviri: Lysias(Çev. W. R. M. Lamb), Cambridge, MA Harvard Univer-
sity Press, 1988; Mogens Herman Hansen, s.238; Douglas Maurice Macdowell,
240.