430 / 497
TBB Dergisi 2016 (123)
Ayşen SİNA
429
bulunan bir yabancıyı öldürme vakalarıyla ilgili kamusal veya özel
davalarda yargıçlık yapmaktaydı.
40
Savaşta itaatsizlik ya da saflarını
terk etme (
lipotaksion
), orduyu yüzüstü bırakma (
lipostration
), orduyu
başarısızlığa uğratma (
astreteia
) ve savaşta korkakça davranma (
deilia)
gibi askeri suçların takibatı ordunun ve donanmanın yönetiminden
sorumlu generaller (
strategoi)
tarafından yapılırdı. Tüccarların liman-
dan Atina’ya önceden belirlenmiş miktarda tahıl taşıyıp taşımadıkları
konusuyla ise Pazar Müfettişleri (
oi epimeletai tou emporiou
) yetkilendi-
rilmişti.
41
II. On Birler (
hendeka
)
Adları Yunanca on bir (11) anlamına gelen sözcükle anılan bu gö-
revliler, temelde Atina’da devlet hapishanesinin yönetimi ile düzenin-
den ve ayrıca kölelerin çarptırıldığı işkence cezaları dâhil, mahkeme
kararlarının yerine getirilmesinden sorumlu devlet memurlardır. On
Birler, MÖ V. yüzyıldan itibaren yargılama görevi de yapmaya baş-
ladılar. Tapınak ve konut soyguncularını, hırsızları, yankesicileri,
kölelerin çocuklarını kaçıranları, zina yapan erkekleri, yol kesenleri,
korsanları, belli suçlarda suçüstü yakalanan adi suçluların cezalarının
infazından sorumlularken, MÖ IV. yüzyılda bu yetki suçlunun suçunu
itiraf etmesi durumunda ölümle cezalandırıldıkları davalarla sınırlan-
dırıldı. Bu davalarda On Birler, failin ancak suçunu açıkça itiraf etmesi
durumunda yargılama yetkisine sahiptiler. Aksi halde fail suçsuz ol-
duğunu iddia ederse yargılanması için mahkemeye sevk ederlerdi.
42
Atina demokrasisinin temel ilkesi hiçbir vatandaşın mahkemeye çıka-
rılmaksızın ölüm cezasına (
medena akriton apokteinai
) çarptırılmama-
sıydı. Bu güzel ilke bozularak, yukarıda sayılan kötülükleri (
kakourgoi
)
yapanlar, On Birler tarafından mahkemesiz ölüm cezasına çarptırıl-
mışlardır.
43
On Birler’e sadece suçunu itiraf edenlerle sınırlı olsa da
oraya yerleşen ve toplumda saygın konumda olan yabancılar. Siyasi hakları olma-
yan metoikoslar mülk edinme ve vatandaşlarla evlenmenin dışında, bütün vatan-
daşlık haklarından yararlanırlardı. Ayrıca vergi ödemek ve orduya hizmet etmek
zorundaydılar.
40
Aristoteles, Atinalıların Devleti 58. 1-3.
41
Aristoteles, Atinalıların Devleti 51. 4.
42
Aristoteles, Atinalıların Devleti 52. 1.
43
Morgen Herman Hansen, TheAthenian Democracy in the Age of Demosthenes
(Trans. J. A. Crook), Cambridge MA, Blackwell Publishers, 1991, s. 190.