443 / 497
Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler
442
bir biçimde tanımlanıp gruplandırılmıştır. Hypereides’e göre bu suç-
lar demokrasiyi yıkma girişimleri; bir kentin, ordunun veya donan-
manın düşmanla iş birliği yapması veya başka herhangi bir ihanet; bir
hatip tarafından Halk Meclisi’nde (
Ekklesia
) halka verilen yozlaştırıcı
söylevler olmak üzere üç tür suçlama vardır ve savcı görevini yapan-
lar, birçok suçu bu yasa kapsamına almaya çalışmıştır.
80
Bu siyasi
ei-
sangeliai
ile diğer iki tip “suçlama” arasında ayrım yapılmalıdır. Birinci
arkhon
a (
arkhoneponymos
) getirilen ve her zaman davası mahkemede
görülen
eisangeliai kakoseos,
yani ebeveynlere, yetimlere, kadın mirasçı-
lara veya dullara karşı kötü davranma ile hakemlere karşı yapılan bir
suçlama olan
eisangeliai diaiteton
teriminin bu davalarda kullanılması-
nın sebebi usulün siyasi suçlar için kullanılmasından önce “suçlama”
kelimesinin taşıdığı genel anlamdır.
Sözcük anlamı “iddia etmek, ileri sürmek” olan
probole
halkın
önünde yapılan adli bir suçlamadır.
Probole
suçlama usulü resmi sav-
cısının eksikliğini telafi etmek amacıyla tasarlanmış ve kamuyu ilgi-
lendiren suçlar konusunda dava açmaları için bireyleri yüreklendiren
muhakeme usullerinden biridir. Asalak kişilerin ve halkı boş vaatlerle
kandıranların veya Büyük Dionysia, Lenaia, Eleusis Mysteriaları gibi
bazı belirli dinsel şenliklerin kutsallığına hakaret edenlerin davranış
ve konuşmaları bir
probole
konusu olabilirdi.
81
Örneğin, Demosthenes
MÖ 348 yılı ilkbaharında kutlanan Dionysia şenliği yarışmaları için
erkekler korosunu çalıştırmakta olduğu sırada kendisine kin duyan
ressam Meidias tarafından durmaksızın taciz edilir. Gösteri günü
geldiğinde de Meidias sahneye çıkarak Demosthenes’i döver, bunun
üzerine şenlikten sonraki gün Demosthenes
probole
(suçlama) ile
Meidias’ın aleyhinde dava açar, davalı ve davacı Halk Meclisi’nde (
Ekk-
lesia
) savunmalarını yapar, sonucunda vatandaşlar Meidias’ın aleyhin-
de oy kullanırlar.
82
Probole
(suçlama) başvurusunda suçlananların isim
listesi, bir toplantıda altı kişinin isminden fazla olmayacak şekilde
Halk Meclisi’ne (
Ekklesia
) verilirdi. Bu suçlama usulündeki amaç hal-
80
Hyperiedes, Defence of Euxenippus 3. 7-8, Kullanılan Metin ve Çeviri: Kenneth
John Maidment, Minor Attic Orators, II. Vol, Cambridge, Harvard University
Press, 1982; Alick Robin Walsham Harrison, s.53.
81
Morgen Herman Hansen, s. 132, 139, 195, 267, 307.
82
Demosthenes, Against Meidian, 21. 215-216. Kullanılan Metin ve Çeviri: Againist
Meidias. Adration, Aristocrates, Timocrates, Aristogeiton (J. H. Vince) The Loeb
Classical Library, London, 1956.