dergi 123

TBB Dergisi 2016 (123)

Erdi YETKİN

İşkenceye Karşı Sözleşme bu bağlamda sayılabilir.

Anılan sözleşme-

lere Türkiye taraftır ve Anayasa m. 90 gereği söz konusu sözleşmeler

kanun hükmündedir. Ayrıca belirtilen sözleşme hükümleri temel hak

ve özgürlüklere ilişkin olduklarından, kanunlarla çatışmaları duru-

munda sözleşme hükümleri uygulanacaktır. İç hukuka bakıldığında

ise Anayasa m. 17/3 hükmüyle hiç kimseye işkence veya eziyet yapıla-

mayacağı ve hiç kimsenin insan haysiyeti ile bağdaşmayan bir ceza ya

da muameleye maruz bırakılamayacağı düzenlenmiştir.

Haklar ve özgürlüklerin sınırlanması hususu Anayasa m. 13’te hü-

küm altına alınmıştır. Buna göre haklar ve özgürlükler; Anayasa’nın

ilgili maddesinde belirtilen sınırlama ölçütleri çerçevesinde, hakların

özlerine dokunulmaksızın, demokratik ülke gereklerine, laik devlet

düzenine ve ölçülülük ilkelerine aykırı olmamak koşuluyla ancak ya-

sayla sınırlanabilir.

İşkence ve kötü muamele yasağına ilişkin Ana-

yasa m. 17/2’de ise herhangi bir sınırlama ölçütüne yer verilmemiştir.

O halde işkenceye ve kötü muameleye maruz bırakılmama hakkı sı-

nırlandırılamaz bir haktır. Yine belirtilmelidir ki Anayasa m. 15 temel

hak ve özgürlüklerin olağanüstü rejimlerde (savaş, seferberlik, sıkıyö-

netim ve olağanüstü hal) durdurulmasına veya askıya alınmasına iliş-

kindir.

Anılan maddenin ikinci fıkrasında ise olağanüstü rejimlerde

bile kullanımı durdurulamayacak veya askıya alınamayacak haklar

sayılmıştır. Dokunulmaz haklar veya başka bir ifade ile hakların sert

çekirdeği, olağanüstü rejimlerde dahi kullanımları durdurulamaya-

cak veya askıya alınamayacak haklardır. Bahsi geçen fıkrada, kişinin

maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaması dokunul-

maz haklardan sayılmıştır. O halde işkence, insanlık dışı veya aşağı-

EİHS m. 5: “Hiç kimse işkenceye ya da zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı

muamele ya da cezaya tabi tutulamaz.”; AİHS m. 3 “Hiç kimse, işkenceye ya da in-

sanlık dışı yahut aşağılayıcı muamele yahut cezaya tâbi tutulmayacaktır.”; MSHS

m.7 “Hiç kimse işkenceye veya zalimane, insanlık dışı yahut aşağılayıcı muamele

ya da cezaya maruz bırakılmayacaktır. Özellikle hiç kimse, kendi serbest rızası

bulunmaksızın tıbbi ya da bilimsel bir deneye tabi tutulmayacaktır.”. Bkz.: Meh-

met Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Işığında Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi (Madde 3/İşkence Yasağı) Analizi, Ankara Barosu Yayınları,

Ankara, 2006, (Çevrimiçi),

Kitaplar/pdf/until2007/avinanaliz.pdf, s. 22, 24, 26, 10 Ocak 2015.

Hakları sınırlandırılması konusunda ayrıntılı bilgi için bkz.: Mehmet Semih Ge-

malmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, 7. Baskı,

İstanbul, Legal, 2010, s. 1633-1639.

Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş , s. 1639-

1641.; Gözler, a.g.e., s. 133-136.