125

Yeni Bir Yetkilendirme (İmtiyaz) Sözleşmeleri Kanunu Yapılmasına Mutlak Bir Gereksinim Vardır

128

hüküm ve tasarrufu altındadır. Bunların aranması ve işletilmesi hakkı

Devlete aittir. Devlet bu hakkını belli bir süre için, gerçek ve tüzelkişi-

lere devredebilir. Hangi tabii servet ve kaynağın arama ve işletilmesi-

nin, Devletin gerçek ve tüzelkişilerle ortak olarak veya doğrudan ger-

çek veya tüzel kişiler eliyle yapılması, kanunun açık iznine bağlıdır. Bu

durumda gerçek ve tüzel kişilerin uyması gereken şartlar ve Devletçe

yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve müeyyideler kanunda

gösterilir.”

Anayasa’nın bu hükmü çerçevesinde gerek maden, gerek petrol

gerekse elektrik işleri

Anayasa’nın 168. maddesinin kapsamı içeri-

sindedir. Anayasa’nın 168. maddesinin kapsamı içerisinde bulunan

doğal servetler ve kaynakların işletme hakkı yine bu maddenin gere-

ği olarak gerçek veya tüzelkişilere ancak süreli olarak devredilebilir.

Yukarıda görüldüğü üzere ruhsat veya izin usulü ancak özel faaliyet

alanı için geçerli olabileceğinden maden,

petrol

ve elektrik işlet-

Zira elektrik doğal servet ve kaynaklar yerinde kullanılarak ya da onlardan yerin-

de yararlanarak elde edilir.

Nitekim Danıştay da haklı olarak madenlerin ancak imtiyaz sözleşmesi ile işletile-

bileceği kanısındadır. Örneğin, Danıştay Genel Kurulu’nun 24.10.1974 tarih ve E.

974/33, K. 974/62 sayılı kararında; Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan

madenlerden kişilerin yararlanması için izin verilmesi şeklinde tanımlanabilecek

olan maden işletme imtiyazlarının idari sözleşmelerin bir türü olduğundan kuşku

duyulamayacağı, esasen öğretide bunun imtiyaz sözleşmelerinin en tipik örneğini

teşkil ettiği noktası üzerinde birleşildiğini belirtmiştir. Nitekim Tan’ın belirttiği

üzere kamu hizmeti imtiyazları gibi maden işletme imtiyazlarının da birer idari

sözleşmeye dayanması, işletme imtiyazı sözleşme ve şartlaşmalarının Danıştay

incelemesinden (mevcut durumda Danıştay’ın görüşünün alınması) geçirilmesi

ve imtiyazın Bakanlar Kurulu kararı ile verilmesi, yine kamu hizmeti imtiyazları

gibi maden işletme haklarının da sahiplerine geçici işgal ve kamulaştırma gibi

idari usullerden ve kamu gücünden yararlanma yetkisi vermesi, imtiyaz süresi

sonunda bazı tesislerin bedelsiz Devlete intikal etmesi, maden işletme hakları (iş-

letme ruhsatname ve imtiyazları) ile kamu hizmeti imtiyazları arasındaki diğer

ortak noktaları oluşturmaktadır. Bkz. Tan, Kamu Hizmeti İmtiyazından “Yap-

İşlet-Devret” Modeline, s. 311-312.

Kanun koyucu petrol işletme bakımından ruhsat veya izin usulünü öngörmesi-

ne karşın bir başka yeraltı kaynağı olan kaplıcalar bakımından kira veya imtiyaz

sözleşmesi usulünün uygulanacağını öngörmektedir. Gerçekten de 26.6.1939 ta-

rih ve 3653 sayılı Yalova Termal Kaplıcalarının İdaresi ve İşletilmesi Hakkında

Kanun’un 1. maddesinin 1. fıkrasında Yalova Termal kaplıcalarının gerçek kişile-

re veya özel hukuk tüzel kişilerine kiralanmak ya da restore et-işlet-devret usulü

ile devredilmek suretiyle işletilebileceği belirtilmiştir. Burada bahsedilen restore

et-işlet-devret usulünün imtiyaz sözleşmesi niteliğinde olduğu açıktır. Yukarıda

belirtildiği üzere klasik anlamda imtiyaz sözleşmesi, kamu hizmetinin, sermaye,

kâr, hasar ve zararı özel hukuk kişisine ilişkin olarak İdarenin gözetim ve de-