125

TBB Dergisi 2016 (125)

Ahmet M. GÜNEŞ

319

bir araç olarak değil daima bir amaç olarak görülmesini gerekli kıl-

maktadır. Bu nedenle, insanı belli amaçların gerçekleştirilmesinde bir

araç olarak ele alan her yaklaşımın insan onurunu ihlal ettiği belirtil-

melidir.

ABA’nın 2. maddesinde diğer değerler karşısında öncelik tanınma-

sı, insan onurunun Avrupa Birliği’nin en üst değeri olması ile açıkla-

nabilir.

Bu bağlamda, Avrupa Birliği’nde hiçbir değerin insan onu-

runun üstünde tutulamayacağı belirtilmelidir. Üye devletlerin hukuk

düzenlerinde mutlak bir öncelik tanınması, insan onurunun üstün

bir değer olarak Avrupa Birliği’ne girişini bir bakıma kaçınılmaz kıl-

mıştır. Avrupa Birliği’nin değerler sisteminin merkezinde oluşu, insan

onurunu diğer değerlerin yorumunda başvurulması gereken bir ölçüt

haline getirmektedir. İnsan onuru, ayrıca Avrupa Birliği’nin temel

haklar sisteminde çok önemli bir yere sahiptir. Nitekim Temel Haklar

Şartı’nın 1. maddesinde insan onurunun öncelik ve üstünlüğüne açık

bir biçimde yer verilmiştir.

Dolayısıyla, Temel Haklar Şartı Avrupa

Birliği için insan onurunun korunmasını merkez alan bir temel hak

koruma sistemine yer vermektedir. Temel Haklar Şartı’nda ayrıca in-

san onurunun diğer haklardan farklı olarak hiçbir şekilde sınırlanma-

sı mümkün değildir. Diğer taraftan, insan onuru günümüzde insan

haklarının kaynağı olarak görülmektedir. Bu nedenle, tüm insan hak-

larının esasen inan onurunun korunmasına ve geliştirilmesine hizmet

ettiğini ifade etmek gerekir.

İnsan onurunun, insan haklarının kaynağını ve temelini oluştur-

ması demokratik hukuk devletlerinde insan onurunun en üst anayasal

değer olmasını gerekli kılmıştır. Bu durumun bir sonucu olarak, in-

san onuru insan haklarının yorumu ve uygulanması bağlamında kilit

bir role sahiptir. İnsan onurunun Avrupa Birliği düzeyinde bir insan

hakları belgesinde yer alışı Temel Haklar Şartı’na ve kurucu antlaş-

malara girişi Lizbon Antlaşması’na rastlamakta ise de, Avrupa Adalet

Divanı’nın verdiği kararlarda insan onurunu öteden beri hukukun ge-

nel bir ilkesi olarak Avrupa Birliği’nin yazılı olmayan birincil hukuku

kapsamında ele aldığı bilinmektedir.

Adalet Divanı, özellikle Temel

Sandfort, s. 9; Calliess/Ruffert, EUV Art. 2, N. 17.

Bu bağlamda bkz. Jürgen Meyer, Charta der Grundrechte der Europäischen Uni-

on, 4. Auflage, Baden-Baden 2014, s. 107 vd.

Bkz. Rudolf Streinz, EUV/AEUV Kommentar, 2. Auflage, München 2012, EUV